Kwam de pest dan toch niet mee met nomaden?
De oudste tot nu toe bekende pestbacil is gevonden in de stoffelijke resten van een vrouw die zo’n 5.000 jaar geleden in Zweden stierf. Vreemd: dat strookt niet met theorieën over het ontstaan en de verspreiding van de pest.
In het lichaam van een vrouw die 4.900 jaar geleden overleed is de oudste pestbacil ooit aangetroffen. De bacterie behoort tot een nog onbekende stam van Yersinia pestis, het microorganisme dat verantwoordelijk is voor de zeer besmettelijke en dodelijke builenpest.
Een team van wetenschappers uit Frankrijk, Zweden en Denemarken maakte dat nieuws bekend in het tijdschrift Cell. De onderzoekers maakten een overzicht van alle vindplaatsen van menselijke resten uit de nieuwe steentijd waarin een pestbacil is aangetroffen. Het verspreidingspatroon duidt er volgens hen op dat tussen 6.000 en 5.000 jaar geleden verschillende stammen van de pest voor epidemieën hebben gezorgd. Die leidden tot een omvangrijke sterfte onder de boerenpopulaties in Europa.
De vondst van een pestdode in een vijfduizend jaar oud Zweeds graf kwam voor de onderzoekers volkomen onverwacht, omdat de aanwezigheid niet te rijmen valt met de huidige theorieën over het ontstaan en de verspreiding van de pest. Uit genetische analyse van de bacterie blijkt dat de Zweedse stam dichter bij de oervorm van de bacil staat dan alle andere tot nu toe in kaart gebrachte stammen van Yersinia pestis. De Zweedse stam is 5.700 jaar geleden ontstaan, terwijl de pestvariant die we in Europa kennen van de Zwarte Dood 5.100 jaar geleden ontstond in China.
Paleontologen vragen zich al lang af wat de oorzaak was van de ineenstorting van de Europese landbouwculturen zo’n 5.000 jaar geleden. Boeren werden toen onder de voet gelopen door ruiters afkomstig van de Euraziatische steppe. Volgens één mogelijke verklaring brachten deze nomaden de pest met zich mee, maar
Volgens de onderzoekers sprong de pestbacil al over van mens op dier in ‘meganederzettingen’ die ongeveer 6.100 jaar geleden ontstonden
het Zweedse onderzoek maakt duidelijk dat verschillende stammen van Yersinia pestis toen al eeuwenlang voorkwamen in Europa.
Volgens de onderzoekers sprong de pestbacil al over van mens op dier in ‘meganederzettingen’ van 10.000 tot 20.000 inwoners die ontstonden ongeveer 6.100 jaar geleden als onderdeel van de Tripoljecultuur, een agrarische samenleving die een gebied besloeg dat nu verspreid is over Roemenië, Moldavië en Oekraïne. De pest zou zich vanaf deze bron via handel met omliggende volkeren hebben verspreid. Stoffelijke resten van een vrouw die 4.900 jaar geleden in Zweden overleed met pest.