‘Geen gulden sluipweg naar ouderschap’

In het Universitair Ziekenhuis Gent heeft een medisch team een baarmoeder getransplanteerd van een hersendode orgaandonor naar een baarmoederloze patiënt met een kinderwens.

Het is een primeur in België, en het blijft zelfs globaal gezien nog nieuw terrein: een team van het UZ Gent voerde met succes een baarmoedertransplantatie van een overleden donor uit.

Daarvoor ging men niet over een nacht ijs. Na vijf jaar voorbereiding, begon in 2016 de screening van patiënten met een kinderwens. De geselecteerde patiënte was een jonge vrouw die lijdt aan het MayerRokitanskyKüsterHausersyndroom (MRKH), een aangeboren aandoening waarbij vrouwen zonder vagina of baarmoeder worden geboren.

De vrouw die de operatie onderging, stelt het goed. Als de getransplanteerde baarmoeder niet wordt afgestoten, krijgt ze over een jaar een levensvatbaar embryo ingeplant, en als alles goed gaat, bevalt ze 36 weken later via een keizersnede.

We vatten het medische huzarenstukje samen in vijf vragen.

1. Hoe nuttig is de ingreep, gezien de alternatieven?

Vruchtbaarheidsbehandelingen, adoptie en draagmoederschap kunnen deels tegemoetkomen in een kinderwens. Is een complexe transplantatie wel raadzaam?

‘Bij de screening krijgen koppels met een kinderwens alle opties voorgeschoteld en helpen we hen daaruit de beste keuze te maken’, duidt Isabelle Stuyver, betrokken psychologe bij de afdeling reproduc tieve geneeskunde. ‘Een kind dragen is een unieke beleving voor vrouwen en partners die genetisch, juridisch en sociaal gezien ouder willen worden, dus de mogelijkheid is zeker een meerwaarde.’

‘Maar het proces blijft psychologisch zwaar. De patiënt ondergaat chirurgie en krijgt zware medicatie, ze moet lange wachttijden uitzitten, zonder garanties. Het is absoluut geen gulden sluipweg naar het ouderschap.’

2. Vanwaar de interesse in overleden donoren?

De techniek is nieuw en risicobeper kend. ‘Een baarmoeder verwijderen De baarmoedertransplantatie vond plaats in het UZ Gent. is op zich een routineuze operatie’, zegt Steven Weyers, diensthoofd van de vrouwenkliniek en hoofdonderzoeker van de studie. ‘Als die vervol gens terug moet worden ingeplant, wordt de ingreep veel uitdagender. De eierstokken en bloedvaten moeten intact blijven, en de zenuwen van de blaas en darmen mogen niet beschadigd raken. Dat zijn aanzienlijke risico’s bij een levende donor, die we niet lopen als de donor hersendood is.’

3. Hoelang gaat een getransplanteerde baarmoeder mee?

In deze pilootstudie wordt het orgaan terug weggehaald bij de patiënt, een paar maanden na het afronden van de zwangerschap. Dat beperkt de belasting op het lichaam.

Vrouwen die een baarmoeder ingeplant krijgen, slikken medicatie die afstoting moet voorkomen. Die medicatie onderdrukt het immuunsysteem, wat het lichaam belast en andere complicaties kan veroorzaken. ‘Daarom verwijderen we de baarmoeder na de bevalling’, zegt Weyers. ‘In Zweden is het wel al toegestaan een tweede kind te krijgen na transplantatie, uit dezelfde baarmoeder. Verder moet het in theorie mogelijk zijn om een baarmoeder een tweede keer in te planten in een volgend lichaam. Maar daar zijn we nog niet aan toe, dat was ook niet de opzet van deze studie.’

4.

Worden mannen en transgenders met een kinderwens straks ook zwanger?

Een baarmoeder transplanteren naar een lichaam waar er geen was: het werpt de vraag op of mannen en transgenders dan ook een kind zouden kunnen dragen.

‘Perfect mogelijk’, zegt Weyers. ‘Het is een kwestie van de juiste bloedvaten verbinden, die zijn bij iedereen aanwezig. Het verschil met transvrouwen is bovendien klein, zij zijn wettelijk gezien ook vrouw en hebben geen baarmoeder. Al zal het niet zo’n vaart lopen, traditioneel duurt het een poos voor het maatschappelijke debat tot robuuste standpunten leidt.’

5. Wat zijn de kosten en wie betaalt de rekening?

De totale kost is nog niet geraamd, maar zou een paar tienduizenden euro bedragen, invitrofertilisatie en zwangerschapskosten buiten beschouwing gelaten.

Dat valt mee, de kost van adoptie is ongeveer vijftienduizend euro. Toch betekent dat niet dat de ingreep mogelijk wordt voor om het even wie die som kan ophoesten, want in België is het verboden om een operatie aan te bieden die niet deels terugbetaald kan worden. Deze studie putte uit een innovatiefonds van het Universitair Ziekenhuis Gent.

‘Of de operatie terugbetaald zal worden, valt nog te bezien’, zegt Weyers. ‘Het Riziv zal er duidelijkheid over moeten scheppen. Waarschijnlijk duurt het wel nog tien jaar voor de ingreep maatschappelijk aanvaard is en er een wettelijk kader bestaat. Maar we weten nu dus dat het technisch mogelijk is, ook bij ons.’