Een schot in de róza
Wat als het IJzeren Gordijn nooit gevallen was? En wat als Polen dan uitgegroeid zou zijn tot een welvarende, zelfs hoogtechnologische, maar nog altijd totalitaire staat? Dat is het vertrekpunt van 1983, de eerste Poolse Netflix Original in de geschiedenis. Het is een dijk van een vertrekpunt, één met culot.
In tegenstelling tot wat de titel doet vermoeden, speelt 1983 zich af in 2003 – er zijn wel flashbacks naar 1983. Want in dat jaar vond in Polen een terroristische aanslag plaats, met veel slachtoffers. Het was het perfecte excuus voor de communistische machthebbers om de intussen uitgerafelde staatsideologie weer scherp te stellen.
Die fictieve geschiedenis is maar de achtergrond waartegen zich in 2003 een spannende politieke thriller ontvouwt. Centraal staan een wat uitgebluste rechercheur en een jonge rechtenstudent die zijn ouders in die aanslag verloren is.
Toegegeven, het is soms ingewikkeld. In alle geledingen van deze hypergestructureerde maatschappij verschuilen zich dubbelspionnen – zelfs de Amerikaanse delegatie die op bezoek is om het nucleair arsenaal van Polen te ontmantelen blijkt erdoor geïnfiltreerd. Het kost dus wel wat moeite om te begrijpen wie nu precies voor wie rijdt. Ook omdat de personages soms zelf niet meer weten aan welke kant hun hart nu echt ligt.
Er wordt bovendien veel impliciet verteld. Maar wie er het hoofd kan bijhouden (of zich erbij neerlegt dat je niet alles vat), wordt wel ruimschoots beloond. Met glimpen van een heel andere wereldgeschiedenis, zoals die van een oorlogszuchtige Amerikaanse presi dent, genaamd Al Gore. In dit Polen is hij niet meer dan een intrigerende flits op een tvscherm.
We houden van verhalen waarin een pak meer te vertellen valt dan er effectief verteld wordt. De dialogen zijn bijwijlen ook heerlijk filosofisch. Ze gaan dan over vrijheid en hoe vals die kan zijn. Of over het belang van de waarheid (en dat in een wereld waar die vaak zoek is. Hoe actueel kan je zijn?)
En ja, 1983 is ook een verwijzing naar Orwells dystopische roman 1984. Behalve een cameo in de eerste aflevering wordt er inhoudelijk ook op gezinspeeld – en dat zonder ook maar één keer die versleten slogan ‘Big Brother is watching you’ boven te halen.
Net als 1984 roept 1983 vragen op over identiteit. Want wie ben je nog als niet alleen het verhaal van je volk, maar ook je persoonlijke verhaal herschreven kan worden door het regime?
Polen heeft een rijke filmgeschiedenis, maar we kunnen ons geen noemenswaardige Poolse tvreeks voor de geest halen. Het is ons dus een raadsel hoe deze allereerste Netflix Original van Poolse makelij zo’n schot in de roos kan zijn. Maar het is er wel onmiskenbaar één.
1983. ¨¨¨¨è
We houden van verhalen waarin een pak meer te vertellen valt dan er effectief verteld wordt.