Verzwakte leiders, versterkte eurozone
De verzwakking van de EUleiders belet niet dat de 27 vandaag een akkoord afkloppen om de eurozone crisisbestendiger te maken. Integendeel.
BRUSSEL I De staats en regeringsleiders van de EU krijgen vaak het verwijt dat ze pas ingrijpende maatregelen nemen in crisistijden als ze met de rug tegen de muur staan. ‘Nu bewijzen we dat het mogelijk is de monetaire unie ook te versterken in tijden van economische groei’, zo pareert een hoge EUdiplomaat de traditionele kritiek.
De 27 EUleiders – zonder de Britse premier Theresa May – beslissen vandaag dat het Europees noodfonds (ESM) meer slagkracht krijgt om nieuwe crisissen in lidstaten te voorkomen of te managen. Landen die de regels van het stabiliteitspact respecteren en hun overheidsschuld onder controle houden, zullen bij eventuele onrust op de financiële markten steun kunnen krijgen van het ESM.
Vangnet
Vanaf 2024 zal dat noodfonds ook fungeren als backstop of extra vangnet om te beletten dat de overheid (en dus de burgers) nog moet betalen voor omvallende banken zoals bij de financiële crisis: eerst zullen de aandeelhouders aangesproken worden, dan het Europees resolutiefonds dat de banken zelf moeten stijven en ten slotte het ESM als dat niet volstaat. Als de banken hun risicokredieten verder afbouwen, kan dat sneller ingevoerd worden.
De verklaring van de Europese leiders maakt ook melding van de oprichting van een eurozonebegroting, iets waar de Franse president Emmanuel Macron al van bij zijn aantreden op aandringt. In de lente van 2019 moet er een akkoord zijn over de werking. De omvang van dit ‘begrotingsinstrument’ zal afhangen van de onderhandelingen over de volgende Europese meerjarenbegroting voor 20212027, waar het deel van zal uitmaken.
Macron kan die pluim op zijn hoed steken, maar haalt zijn slag niet volledig thuis. De groep noordelijke landen die de Nederlandse premier Mark Rutte rond zich schaarde, dwong af dat er geen sprake kan zijn van financiële transfers naar lidstaten die getroffen worden door een economische schok maar vooraf niets gedaan hebben om hun economie op orde te brengen. Van die ‘stabilisatiefunctie’ kan voor die zogenaamde ‘hanzelanden’ geen sprake zijn: het woord komt dan ook niet in de tekst voor.
Vertaald naar vandaag, zou Italië bijvoorbeeld geen beroep kunnen doen op dit instrument. Maar een goed presterend land als Portugal zou geld kunnen krijgen om projecten te financieren die de kloof met de rijkere eurozonelanden verder dichten of om hun concurrentiepositie te verbeteren.
Lange herfst
Een andere Europese bron spreekt van een ‘vrij spectaculair resultaat’, zeker nu er een ‘speciale sfeer hangt op de Europese top doordat veel leiders in moeilijkheden verkeren’. In de EU geldt een ijzeren wet: wie sterk staat in eigen land, staat sterk in Brussel. Maar Angela Merkel is begonnen aan haar laatste jaren als Duitse kanselier. De Franse president Macron is verzwakt door de protestbeweging van de gele hesjes. In Spanje leidt Pedro Sanchez een minderheidsregering, net als de Belgische premier Charles Michel. Zweden slaagt er maar niet in een nieuwe regering te vormen. ‘Je hebt niemand meer die zaken in de plooi kan leggen’, is te horen.
Dat is te merken aan het gebrek aan vooruitgang in andere dossiers. Commissievoor zitter JeanClaude Juncker drong erop aan dat de lidstaten voor de Europese verkiezingen in mei een akkoord zouden bereiken over de volgende meerjarenbegroting. De EUleiders besloten gisteren dit uit te stellen tot de herfst van 2019 – ‘en in sommige lidstaten kan de herfst lang duren’, klinkt het.
Muur rond Europa
De kans blijft klein dat er voor de verkiezingen een doorbraak komt in het migratiedossier en de hervorming van Dublin: ‘Er zijn drie kampen: zij die een oplossing willen, zij die geen oplossing willen omdat ze zich op het thema willen profileren bij de verkiezingen, en zij die een muur rond Europa willen bouwen’, zegt een Europese bron. ‘We zijn erin geslaagd de migratiecrisis sterk terug te dringen, maar we zijn nog niet klaar voor een volgende crisis’, erkent een andere bron.
Ook van een belasting op de omzet van techreuzen zoals Google en Facebook om de nationale staatskas te helpen stijven, zoals Macron en het Europees Parlement willen, is geen sprake meer.
Het voorspelt daarom weinig goeds voor de strategische agenda waarmee de lidstaten in mei 2019, na de Brexit, in het Roemeense Sibiu willen uitpakken om de EU te wapenen voor het komende decennium.
Een goed presterend land als Portugal zou geld kunnen krijgen om de kloof met rijkere eurozonelanden te dichten