Gejaagd door het klimaat?
IJsberen in het dorp
Op de Russische archipel Nova Zembla is zaterdag de noodtoestand uitgeroepen omdat een groep ijsberen zich niet meer uit de straten laat verjagen. Dat meldde het Russische persbureau Tass, gebaseerd op een persbericht van lokale autoriteiten. Volgens hen dringen de dieren binnen in gebouwen en zijn er al aanvaringen geweest met inwoners. Mensen zijn bang om hun huizen te verlaten. Kinderen worden thuis gehouden van school. Werknemers worden met veilige voertuigen naar hun werk gebracht. Op Russische sociale media circuleren beelden van tientallen ijsberen die een vuilnisbelt plunderen, een beer die door een inkomhal struint, een op een speelpleintje en een die loert naar een hond op een dorpel.
Nova Zembla bestaat uit twee eilanden binnen de poolcirkel, tussen het Russische vasteland en het ijs van de noordpool. Er wonen een paar duizend mensen. Het grootste deel van de bevolking bevindt zich in de nederzetting Beljoesja Goeba, een dorp op het zuidelijke eiland. Zes à tien ijsberen houden zich tegenwoordig permanent in het dorp op, 52 leven er in de onmiddellijke omgeving. Er wordt gesproken van de grootste invasie van ijsberen op het eiland sinds mensenheugenis.
De dieren die zich in het dorp begeven, zouden hun angst voor politiepatrouilles en
gebruikelijke afschrikkingsmiddelen verloren hebben. IJsberen zijn in Rusland beschermd sinds 1957. Voorlopig worden geen vergunningen uitgereikt om de dieren dood te schieten. Een expertenteam zal naar het eiland gestuurd worden om uit te maken of dat houdbaar is.
Klimaatverandering
IJsberen worden gezien als exemplarische slachtoffers van de klimaatverandering. Invasies van ijsberen worden vaak gezien als gevolg van een voedseltekort, veroorzaakt door de opwarming van hun leefgebied, maar het is niet vanzelfsprekend om een individueel incident met ijsberen in verband te brengen met de klimaatverandering.
Dat bleek onder meer toen een cameraman van National Geographic, Paul Nicklen eind 2017 een video publiceerde van een uitgehongerde ijsbeer op het Canadese arctische eiland Somerset. In een korte tekst wees Nicklen erop dat dit weleens de manier kan zijn waarop de ijsberen zullen uitsterven, als door de klimaatverandering het poolijs verdwijnt waarop ze al honderdduizenden jaren robben vangen. National Geographic zette de video online met de tekst: ‘Dit is hoe klimaatverandering eruitziet’. Achteraf moest het erkennen dat er geen bewijs is dat de zielige beer uit het filmpje een slachtoffer is van de klimaatverandering.
Het belangrijkste punt dat Nicklen wilde maken, dat ijsberen door de klimaatverandering hun gebruikelijke voedselbronnen verliezen, wordt wel ondersteund door wetenschappelijk onderzoek. Het belangrijkste voedsel van de ijsbeer bestaat uit ringelrobben, een soort zeehonden die ze vangen op het noordpoolijs. Naarmate het ijs verdwijnt, zijn die moeilijker te vinden. Uit onderzoek blijkt dat ijsberen steeds grotere afstanden afleggen op zoek naar voedsel. Sommige wagen zich voor het eerst aan dolfijnen. Andere zoeken hun eten op het land: eieren van zeevogels, aangespoelde walvissen en afval van mensen, wat leidt tot confrontaties.
Opgegeten hond
In november 2013 leefde de bevolking van het Russische schiereiland Tsjoekotka in angst omdat er meer dan veertig ijsberen aan land waren gekomen. De geur van vijftien aangespoelde grijze walvissen had de dieren naar de kust gelokt. Zodra ze klaar waren met de walvissen, trokken ze langs de kust op zoek naar iets anders, in de richting van een dorp.
In de zomer van 2016 sloegen vijf Russische weerkundigen alarm omdat hun weerstation op het eiland Trojnoj omsingeld was door een tiental ijsberen. De beren hadden een van hun honden opgegeten en de wetenschappers durfden niet meer naar buiten om hun werk te doen. Ze konden
hun onderzoek maar hervatten dankzij de levering van een lading vuurpijlen, waarmee ze de beren konden verjagen.
Laatste ijszone
Omdat ijsberen zeer verspreid leven in een onherbergzaam gebied, bestaat er alleen een gedeeltelijke schatting van hun populatie. Er zouden er 26.000 zijn. Sinds 2005 heeft de soort de status ‘kwetsbaar’, wat betekent dat ze dreigt uit te sterven door het verdwijnen van haar leefgebied. Sommige deelpopulaties gaan achteruit, enkele zijn stabiel, eentje gaat er misschien zelfs op vooruit. Wat vooral zorgen baart, is wat het noordpoolijs de komende generatie zal doen. Sommige wetenschappers verwachten dat er in 2040 alleen nog noordpoolijs zal zijn in de zogenaamde ‘Last Ice Area’ aan de kust van Groenland en Canada, waar het ijs duurzamer en dikker is.
Kinderen worden thuis gehouden van school, werknemers worden met veilige voertuigen naar hun werk gebracht