Gevangenis of luchtkasteel?

Het voorstel van de NVA om criminelen uit Belgische cellen in het buitenland op te sluiten, stoot op scepsis.

‘Er bestaan veel wilde plannen rond. Het is de Marokkaanse regering die haar fiat moet geven, en dat ligt bijzonder delicaat. Want de kans is groot dat na België ook andere landen met een grote Marokkaanse gemeenschap hen hetzelfde zullen vragen. Men is natuurlijk niet naïef.’ Het was toenmalig staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken (NVA) die in 2017 sceptisch reageerde op het voorstel van zijn eigen voorzitter Bart De Wever om in Marokko een Belgische gevangenis te bouwen.

Nadat de Vlaamsnationalisten de ballon in 2013 al een eerste keer hadden opgelaten, leggen ze het plan nu voor de derde keer op tafel – deze keer als deel van hun veilig heidsprogramma voor de stembusslag van 26 mei. ‘Je kan daarmee lachen of er cynisch over doen’, zegt Kamerlid Sophie De Wit. ‘In 2017 hadden maar liefst duizend gevangen de Marokkaanse nationaliteit. Dan moet je een gevangenis in het buitenland toch overwegen. Het lost veel op voor de terugkeer.’

‘Regie zelf in handen’

België deed al eerder een beroep op het buitenland om de penitentiaire overbevolking aan te pakken. Tussen 2010 en 2016 huurde ons land de gevangenis van het Nederlandse Tilburg af. Daarvoor sloot België een speciaal verdrag waarbij de gevangenisregimes van beide landen gecombineerd werden. Het kostte 35 miljoen euro per jaar. Een gelijkaardig verdrag met Marokko sluiten lijkt moeilijk. Het is al bijzonder heikel om het land uitgewezen criminelen te laten opnemen.

In tegenstelling tot in Nederland zijn in Marokko niet dezelfde mensenrechten van toepassing. Het NoordAfrikaanse land onderschrijft het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens niet en rapporten van mensenrechtenorganisaties hekelen de toestand in de Marokkaanse gevangenissen. Daarom heeft in het plan van de NVA ons land ‘de regie zelf in handen’. Zo zijn toestanden zoals in Guantánamo op Cuba, waar de Verenigde Staten eigen regels kunnen omzeilen door in het buitenland gevangenen op te sluiten, uitgesloten.

Maar die ambitie stoot op grote scepsis bij experts. ‘Het voorstel dat ons land een deel van een gevangenis zou financieren in ruil voor een vlottere uitwijzing van bepaalde criminelen, is niet on zinnig’, zegt Frank Verbruggen, professor strafrecht (KU Leuven). ‘Maar het idee van een eigen Belgische gevangeniskolonie in Marokko is geen zinvol beleidsvoorstel. Zoiets raakt aan de kern van de staatssoevereiniteit, waar een land als Marokko erg op staat.’

Jarenlange vertragingen

In 2013 onderzocht toenmalig minister van Justitie Annemie Turtelboom (Open VLD) het idee, dat Vlaams Belang een tiental jaar geleden ook lanceerde, al eens. Conclusie: ‘onrealistisch en onuitvoerbaar’. Koen Geens (CD&V), de huidige bevoegde minister, zit op dezelfde lijn. ‘Ik bekijk de zaken in de realiteit’, klinkt het. ‘We moeten haalbare oplossingen voorstellen.’

Geens noemt het ‘al bijna onmogelijk om in België een gevangenis gebouwd te krijgen’. In Dendermonde en Haren loopt de bouw van nieuwe inrichtingen al jaren vertraging op. Bij een vorig bezoek zei de Marokkaanse overheid aan Geens dat het land zelf kampt met een groot tekort aan plaatsen en geen gevangenissen bijgebouwd krijgt.

‘Het idee van een Belgische gevangeniskolonie in Marokko is geen zinvol beleidsvoorstel’

FRANK VERBRUGGEN (KU LEUVEN) Professor strafrecht