De eindstrijd van het kalifaat
De laatste vierkante kilometer van IS
LARNACA I Het kleine Syrische dorp Baghouz langs de Eufraat, nabij de Iraakse grens, telde tien jaar geleden negenduizend zielen. Nu staat het op de wereldkaart als de plek waar Islamitische Staat zijn eindstrijd uitvecht als ‘staat’. De belegeraars zijn troepen van de ‘Syrische Democratische Krachten’ (SDF), overwegend Koerden, die massaal worden ondersteund door Amerikaanse bombardementen.
Als een ‘hel waarin overal bommen en kogels’ rondvliegen, zo beschrijven de duizenden vluchtelingen van de voorbije week die laatste vierkante kilometer kalifaat. De vluchtelingen die buiten geraken, zijn streekbewoners die in het nauw werden gedreven door het slotoffensief tegen IS, maar vooral ook buitenlandse vrouwen en kinderen die ooit tot de ‘ISfamilies’ behoorden. Er zitten ook jihadisten tussen die proberen te ontsnappen.
Het maakt de situatie rond Baghouz bijzonder complex. De SDF willen een einde maken aan het kalifaat, maar moeten tegelijk duizenden vluchtelingen ‘screenen’. De grote internationale hulporganisaties zijn door het gevaar en de chaos nog niet aanwezig. ‘Amerikaanse christelijke vrijwilligers, truckers van oostelijke Syrische stammen aan het stuur van veevrachtwagens’, zo beschrijft een journaliste van het Franse persbureau AFP de ‘hulpverleningsketen’ rond Baghouz.
Hoe de situatie binnen Baghouz is, is alleen bekend uit de verhalen van de vluchtelingen. De laatste ISstrijders hebben zich genesteld in een netwerk van tunnels en grotten, onder een grotendeels platgebombardeerd dorp van huisjes en tenten. De schattingen over het aantal resterende jihadisten lopen tussen de vijfhonderd en vijftienhonderd, en zijn de laatsten van de meest overtuigden. Overgave lijkt geen optie.
Ze gebruiken ook naar schatting vijfhonderd tot duizend burgers als ‘levend schild’. Zowel de Syriërs als de internationale gemeenschap kijken bovendien reikhalzend uit hoeveel gijzelaars IS in zijn laatste bastion nog in leven heeft gehouden als mogelijke pasmunt. Is de Italiaanse priester Paolo Dall’Oglio (64) erbij, die in 2013 werd ontvoerd in Raqqa toen hij probeerde te bemiddelen? Leeft de Britse journalist John Cantlie (49), opgevoerd in ISvideo’s nog?
‘Gangstersekte’
Baghouz valt daarmee niet eenvoudigweg helemaal plat te bombarderen, en ook dan zijn er nog die tunnels en grotten waarin moet worden gevochten. Commandanten van de SDF klinken nochtans optimistisch. ‘In de komende dagen, zeer gauw, zullen we de wereld het goede nieuws verkondigen van het militaire einde’ van Islamitische Staat, zei Jiya Furat van de SDF dit weekeinde.
De ervaring leert dat die laatste dagen soms erg lang kunnen duren in de strijd tegen IS. Maar de ‘magie’ van het ‘kalifaat’, dat in juni 2014 zo protserig werd uitgeroepen door de Iraakse geestelijke Abu Bakr alBaghdadi, is duidelijk uitgewerkt. De tijden dat IS een grondgebied ter grootte van het Verenigd Koninkrijk controleerde, eindigen weldra finaal aan de oevers van de Eufraat. Al sinds midden 2015 veroverde IS haast nergens nog terrein.
De ‘hulpverleningsketen’? Truckers van Syrische stammen aan het stuur van veevrachtwagens
IS gebruikt naar schatting vijfhonderd tot duizend burgers als ‘levend schild’
Jarenlang kon IS intussen wel tienduizenden moslims in Syrië, Irak en in de hele wereld begeesteren. Dat is erg weinig, gemeten aan de tientallen miljoenen jongeren die alleen al in de Arabische wereld rondlopen, gefrustreerd door onderdrukking van corrupte overheden en werkloosheid, maar de impact van IS was ongezien. Eender wie in de wereld een aanslag wilde plegen, werd prompt tot ‘strijder van het kalifaat’ verklaard.
Dat ‘kalifaat’ bestuurde steden, runde olievelden, hief belastingen, en voerde tegelijk wereldwijd propaganda met zijn stoet van video’s van onthoofdingen. De Jordaanse politoloog Rami Khoury, verbonden aan de American University of Beirut, sprak over ‘de grootste isla mistische, marginale gangstersekte ter wereld’.
‘Slapende cellen’
Komt IS nog terug? Sommige analisten voorspellen dat de terreurorganisatie nog gevaarlijker wordt nu ze ondergronds moet gaan. ‘Kalief’ AlBaghdadi zelf bevindt zich niet in Baghouz, er wordt naarstig naar hem gezocht. ‘Slapende cellen’ plegen intussen nog altijd aanslagen in de Iraakse hoofdstad Bagdad of het NoordSyrische Manbij.
‘Deze lange oorlog zal niet gewonnen worden door militaire zeges op de vijand, maar pas wanneer we honderden miljoenen mensen een mogelijkheid geven tot een waardig leven in hun eigen huizen, zonder corrupte dictators, koloniserende buren en aanvallende buitenlandse legers’, stelde politoloog Khoury al drie jaar geleden.
De situatie in het MiddenOosten is er sinds de uitroeping van het ISkalifaat vanop de kansel in Mosul niet op verbeterd. In Syrië gaat de oorlog voort en houdt een bloedige dictatuur stand. Irak bestrijdt nog altijd de demonen van wijlen Saddam Hoessein en de even faliekante Amerikaanse invasie van 2003. De situatie van de Palestijnen gaat er alleen verder op achteruit, Jemen verhongert. Het enige lichtpunt: het ISkalifaat is aan zijn laatste meters toe.