Komt een klimaatwetenschapper bij de dokter ...
Het klimaat warmt op en ook de mens voelt zich stilaan koortsig: hij lijdt aan ‘klimaatdepressie’, ‘milieumelancholie’ en ‘ecorexia’.
Met is niets mis, maar sommigen proberen zo ontzettend duurzaam te leven dat ze er ontzettend ongelukkig van worden.
‘Ik ben bang voor de toekomst van mijn kleinkinderen en familie. Ik ben kwaad omdat fossiele brandstoffen verschrikkelijke vervuiling veroorzaken, terwijl we betere opties hebben. Ik ben gefrustreerd over de zelfvoldaanheid en onwetendheid van veel ouders.’ In een open brief schrijft professor James Byrne van de University of Lethbridge (Canada) van zich af hoe hij zich dezer dagen voelt als klimaatwetenschapper. Zijn brief staat naast die van 42 andere internationale collega’s op de veelzeggende website Is this how you feel?.
Wetenschappers zijn niet de enige zielen die iets voelen bij de opwarming van de aarde en de slinkende biodiversiteit. Vorige woensdag vond in Utrecht het evenement ‘Therapie voor je klimaatdepressie’ plaats. In een verslag daarover in de Nederlandse krant NRC beschrijven aanwezigen hoe ze ‘heling nodig hebben’. ‘Het is zo onrechtvaardig wat er gebeurt met het klimaat, ik voel me machteloos’, zegt de studente Franka van der Veen (26). De Nijmeegse milieuwetenschapster Kiane de Kleijne (26) getuigt hoe ze onlangs huilde bij een paper van het klimaatpanel van de VN.
Kwakzalverij
Allemaal gefundenes Fressen voor de klimaat of ecopsycholoog. Klimaatpsychologie is een relatief nieuw ‘domein’. In GrootBrittannië, Schotland en NoordAmerika bestaat sinds 2009 The Climate Psychology Alliance. De Britse Renee Lertzman is medeoprichtster en beschrijft in haar boek Environmental Melancholia (2015) de impact van de klimaatcrisis op de menselijke psyche.
Volgens Lertzman zou milieumelancholie (zie inzet) er deels de oorzaak van zijn dat een grote groep mensen amper tot niet reageert op de klimaatveranderingen. Anderen schieten dan weer door in hun poging er iets aan te doen en neigen naar obsessieve ‘ecorexia’.
Noch milieumelancholie noch ecorexia staat in de DSM5, het standaardwerk voor de classificatie van psychische stoornissen van de American Psychiatric Association. Maar de termen vinden wel ingang, ook bij ons in België.
‘Er zijn geen cijfers bekend, maar we zien meer mensen die met deze verschijnselen kampen’, zegt ecopsycholoog JeanLuc Deconinck. ‘Zij doen vaak een grote inspanning voor het klimaat, maar krijgen de indruk dat die tot niets leidt. Ze worden bang of radeloos.’ Deconinck werkt in zijn praktijk met aquatherapie en wandeltherapie om ‘mensen te reconnecteren met de aarde’.
‘Mijn god. Weer zo’n typisch modeverschijnsel.’ Koen Lowet, gedelegeerd bestuurder van de Belgische Federatie van Psychologen, zul je niet zo snel op een klimaatdepressie betrappen. ‘Telkens als een thema zich manifesteert, zie je daar een groep mensen handig op inspelen. Ze bedenken nieuwe termen, een nieuwe pathologie en enten daar een verdienmodel op. Voor ons is dat kwakzalverij.’
Lowet wijst erop dat binnen de psychologie voldoende terminologie en kennis is om mensen met (klimaat)depressieve klachten te begeleiden. ‘Vaak zijn het mensen die veel piekeren en vatbaar zijn voor angsten. Als zij bij een klimaattherapeut belanden, wordt de onderliggende problematiek niet aangepakt, maar net uitvergroot.’
Noodlanding
De klimaatwetenschapster Valerie Trouet ervaart het zelf minder zwartwit. ‘Onder klimaatwetenschappers praten we vaak over depressieve gevoelens’, vertelt ze telefonisch vanuit de VS, waar ze woont en werkt. ‘Ik zie al tien jaar dat het klimaat de verkeerde richting uitgaat en dat er op beleidsniveau niets gebeurt. Dan mag je niet moedeloos worden.’ Hoe ze dat voorkomt? ‘Vergelijk het met de noodlanding van een vliegtuig: eerst moet de volwassene het mondmasker opzetten om pas daarna de kinderen te helpen. Als wetenschapper doen we ook aan self care, want om onderzoek te hebben, moet je er wel zijn om het te voeren.’ Trouet zoekt daarom de natuur op. ‘Dan zie en voel ik waarvoor ik het allemaal doe.’
‘Mijn god. Weer zo’n typisch modeverschijnsel’
KOEN LOWET
Belgische Federatie van Psychologen