‘Te links, te antisemitisch en te anti-Europees’
Zeven parlementsleden stappen uit Labour. Kunnen zij de kern vormen van een nieuwe proEuropese middenpartij in Engeland? Ideologisch is er plaats genoeg, maar weinigen geloven in zo’n project.
‘We hebben alles gedaan wat we konden om Labour te redden, maar de partij is gekaapt door extreemlinks. We kunnen niet langer in eer en geweten aankloppen bij mensen om een regering te promoten die geleid wordt door Jeremy Corbyn en zijn team. Dat de partij Europa verraden heeft, wordt nu voor iedereen zichtbaar.’
‘Ik laat een cultuur van pesten, onver draagzaamheid en intimidatie achter me. Ik kijk ernaar uit om in de toekomst te dienen met collega’s die elkaar respecteren. Vandaag is de partij gecorrumpeerd door antisemitisme. Ze vormt een bedreiging voor de nationale veiligheid en ze laat de Tories de vrije hand om een harde Brexit door te drukken.’
‘Ik heb de partij 41 jaar gediend, maar loyauteit kan geen doel op zich zijn. Elke vorm van kritiek op de partijleiding wordt meteen weggezet als een verraad.’
Droevige dag
Een voor een somden de zeven parlementsleden van Labour hun reden op voor hun ontslag uit de partij. Plaats voor bloemetjes was er niet. Dit was een ijskoude afrekening met de manier waarop Corbyn de partij al 3,5 jaar leidt. Helemaal onverwacht kwamen de ontslagen niet – de geruchten zwollen de voorbije weken weer sterk aan – maar de woede en de harde verwijten maakten opnieuw duidelijk hoe diep de weerzin voor Corbyns marsrichting bij een deel van de parlementsleden nog altijd is.
De zeven zijn zeker niet de meest prominente namen – Chuka Umunna en Luciana Berger zijn de bekendste – maar ze staan ook niet helemaal geïsoleerd met hun verwijten aan de partijtop. Nu al wordt gespeculeerd dat nog veertig Labourparlements leden dezelfde radicale stap overwegen. Als zij allemaal effectief opstappen, heeft Corbyn echt een probleem.
Paul Watson, de gematigde adjunctpartijleider, waarschuwde meteen dat de zeven niet weggezet mogen worden als ‘verraders’, want dan zou het probleem snel kunnen escaleren. En hij gaf toe dat hij de partij ‘soms niet meer herkent’.
Er werd meteen ook gekeken naar de reactie van Sadiq Khan, de populaire burgemeester van Londen en niet bepaald een vriend van Corbyn. Hij maakte duidelijk dat hij niet van plan is het voorbeeld van de zeven te volgen. Hij noemde hen ‘vrienden’ en vond het een ‘uiterst, droevige dag voor de partij’, maar daar bleef het bij.
Corbyn reageerde dan ook eerder gelaten op het vertrek. Het leek hem zelfs min of meer koud te laten. ‘Ik ben teleurgesteld
dat deze parlementsleden niet langer kunnen werken voor een partij die bij de jongste verkiezingen miljoenen heeft geïnspireerd. Sinds 1945 hebben we ons aantal kiezers nooit méér zien stijgen.’
Aangesproken door hun kritiek voelde hij zich zeker niet. Maar zichzelf ter discussie stellen, ligt niet in de aard van de 69jarige Corbyn. Zijn (relatieve) succes dankt hij immers aan zijn volgehouden rechtlijnigheid.
Splijtzwam
‘De bende van zeven’ heeft drie essentiële punten van kritiek op Corbyn. Ze vindt dat hij de partij veel te veel naar links heeft doen opschuiven, dat hij het sluimerende antisemitisme geen duidelijke halt toeroept – niet toevallig is Luciana Berger joodse – en dat hij niet openstaat voor een tweede Brexitreferendum.
De ‘ruk naar links’ die hij de partij deed maken, was van bij het begin een splijtzwam. Ter herinnering: dat Corbyn in september 2015 tot partijleider gekozen kon worden, was eigenlijk een ‘accident de parcours’. De man zat al sinds 1983 in het parlement en was geliefd in zijn eigen kiesdistrict, het Londense IslingtonNoord, maar binnen de partij werd hij vooral gezien als een anachronisme, een stugge man met rare sympathieën voor uitgerangeerde communistische leiders en Palestijnse terreurorganisaties.
Hij mocht meedoen aan de voorzittersverkiezingen als excuustruus voor ‘klein links’. De partij zat dan ook compleet met de handen in het haar na de verloren verkiezingen. Ed Miliband had de partij meer naar links gestuurd, maar was daarvoor af gestraft door de kiezer. Niemand gaf Corbyn dus ook maar een schijn van een kans. Maar kijk: bij de gewone leden raakte Corbyn wel een snaar. Hij werd verkozen op basis van stevige linkse programmapunten, zoals de hernationalisering van het spoor en gratis onderwijs voor iedereen.
Dagen geteld
Toch leek zijn voorzitterschap geen lang leven beschoren. Wegens zijn veel te linkse koers, maar ook door zijn halfslachtige houding in aanloop naar het Brexitreferendum, groeide het verzet binnen het Labourestablishment. In de dagen na het referendum leken Corbyns dagen zelfs helemaal geteld. In een motie van wantrouwen vroegen 172 (van de 212) parlementsleden zijn ontslag. Maar Corbyn weigerde op te stappen. Hij stemde wel in met een nieuwe leiderschapverkiezing. En – jawel – hij won opnieuw.
Het verzet binnen de parlementsfractie leek gesmoord, zeker toen hij met de steun van tienduizenden nieuwe leden een uitstekend resultaat neerzette bij de vervroegde verkiezingen van 2017. De Corbyncritici lagen in de touwen. Heel de partij leek zich neer te leggen bij zijn sociaaleconomische marsrichting.
Maar al snel ontstond er nieuwe controverse. Dit keer rond het verwijt dat hij een hardnekkige antisemitische grondstroom binnen een deel van de partij niet serieus nam. Opnieuw begon een deel van het partijkader zich te roeren. Sommige parlementsleden beschuldigden Corbyn ervan zelf een racist en een antisemiet te zijn. Dat leek een brug te ver, maar de kritiek dat hij het probleem niet ernstig genoeg aanpakte, bleef wel plakken.
Tegelijk stak opnieuw het ongenoegen de kop op over de manier waarop hij de Brexit aanpakte. Een deel van de partij blijft hem verwijten dat hij niet volop de kaart van een tweede referendum trekt. Corbyn wil daar echt niet van weten. Hij gelooft nog altijd dat Labour een zachte Brexit uit de brand kan slepen waarbij het VK op zijn minst lid blijft van de douaneunie.
Brexitmomentum
De ontslagnemende parlementsleden zijn alle zeven grote voorstanders van dat tweede referendum. Lange tijd dachten ze dat ze Corbyn konden overhalen volop voor zo’n People’s Vote te gaan. In de partij blijven leek daarvoor de beste hefboom. Maar dat geloof is helemaal weg en dus kiezen ze voor de vlucht vooruit.
Er komen opnieuw cruciale Brexitstemmingen aan in het Lagerhuis. Normaal mogen de parlementsleden volgende week weer stemmen over het akkoord dat premier May heeft gesloten met de EU en kunnen ze opnieuw bindende amendementen indienen die de koers van de Brexit alsnog kan veranderen. Hopen ze met hun ontslag een nieuw momentum van Brexitverzet te creëren? Weinigen geloven erin. Daarvoor wegen ze echt niet zwaar genoeg.
De zeven vormen voorlopig The Independent Group. Kan dat de kern vormen van een nieuwe proEuropese middenpartij? ‘Ideologisch is er plaats genoeg’, aldus Jonathan Payne, politiek analist van The Financial Times. ‘Labour blijft naar links drijven en de Conservatieven naar rechts.’
Maar middenpartijen floreren niet in het Engelse politieke landschap dat in essentie een tweepartijenstelsel is gebleven. In 1981 hebben ontevreden Labourparlementsleden het ook geprobeerd. Toen stapte ‘de bende van vier’ – met zwaargewichten David Owen en Roy Jenkins – uit Labour. Maar de Social Democratic Party (SDP) die ze oprichtten, werd geen blijver. Het belangrijkste gevolg van de splitsing toen was dat Margaret Thatcher een decennium kon regeren.
Het meest directe gevolg van het ontslag van de zeven is vooral dat de perceptie is ontstaan dat de Conservatieve Partij nog altijd beter aan elkaar hangt dan Labour. Want de voorbije maanden was het de vraag: welke partij valt als eerste uit elkaar: Labour of de Conservatieven? Die pluim kan premier Theresa May alvast op haar hoed steken.
‘We hebben genoeg van de cultuur van pesten, onverdraagzaamheid en intimidatie’
‘Elke vorm van kritiek op de partijleiding wordt meteen weggezet als verraad’