Debat vs. geweld, een risicovolle zet
ANALYSE I Dat de gilets jaunes volgens critici ontsporen, zou Emmanuel Macron in de kaart kunnen spelen. Maar de strategie van ‘Président Fatsoen’ heeft een keerzijde.
PARIJS I Buiten Frankrijk is hij nog een grote onbekende, maar onder Franse televisiekijkers is hij inmiddels een ster: François Boulo (32), advocaat, maar vooral ook een van de intussen vele woordvoerders van de gilets jaunes. En wat voor een woordvoerder: hij citeert zelfs Victor Hugo. Met zijn onberispelijke uitstraling is hij ‘Monsieur Fatsoen’ bij uitstek.
Daarmee lijkt Boulo haaks te staan op alles wat de gele hesjes dezer dagen uitstralen. Ze maken onderling ruzie, bedreigen elkaar en gaan de politiek in – om een paar dagen later te besluiten dat toch weer niet te doen. Tijdens de wekelijkse demonstraties komt het élke week tot gewelddadigheden. Al drie maanden lang. De regering verwijt extreemrechts in de gele hesjes te infiltreren en zo zijn boodschap van antisemitisme te verspreiden.
Ondertussen verschijnt Boulo op radio en televisie met een boodschap van rust én strijdlust, pratend over koopkrachtproblemen en klagend over niet luisterende politici, en dat alles geformuleerd in poëtische volzinnen. ‘Ik wil niet leven in een oceaan van rampspoed.’
Genoeg
Boulo is zeker niet de enige fatsoenlijke demonstrant. De ruzies, het geweld en het antisemitisme zijn niet het werk van alle gele hesjes. De overgrote meerderheid – nog altijd tienduizenden – gaat met serieuze intenties elke zaterdag de straat op, wil haar stem laten horen, en gaat daarna rustig huiswaarts.
Het zijn kleine clubjes, extremisten van links en rechts, en soms eenlingen die aan het eind van de demonstraties de politie bekogelen en soms winkels kort en klein slaan. ‘Dat geweld werpt een schaduw over onze beweging. De media zitten erbovenop en de publieke opinie wordt erdoor beïnvloed’, analyseerde Priscillia Ludosky dit weekend, een van de initiatiefnemers van de gele hesjes.
Ook dat is waar. Een meerderheid van de Fransen vindt dat de demonstraties nu maar eens moeten stoppen. ‘We hebben er genoeg van!’, zette de populaire krant Le Parisien deze week in grote letters op de voorpagina. De invloedrijke commentator Eric Le Boucher ging nog een stap verder. De gele hesjes moeten volgens hem kiezen: je bent voor geweld óf je bent voor de democratie. ‘Die 40.000 of 50.000 demonstranten die nog steeds de straat opgaan, weten heel goed dat er relschoppers meelopen. Het is een bewuste strategie’, schreef hij in zijn krant Les Echos.
6.000 debatten
Dat de protesten ontsporen, kan weleens voordelig zijn voor Emmanuel Macron. De Franse president begon enkele weken geleden een ‘Nationaal Debat’ naar aanleiding van de gele hesjes. In twee maanden tijd worden verspreid over het land zeker zesduizend debatten georganiseerd, waarin alle Fransen mogen meepraten over actuele problemen.
Dát is de democratie in optima forma, zegt de regering.
Macron toont zich graag als ‘Président Fatsoen’, en dat werkt. Meer dan 300.000 mensen hebben zich op het onlineplatform al aangemeld voor het Nationaal Debat – dat zijn zes tot zeven keer zoveel mensen als er afgelopen zaterdag de straat opgingen. Macron zet het democratische enthousiasme voor zijn debat graag af tegen de stenen en traangasgranaten. Praten tegenover geweld. Die boodschap lijkt zijn vruchten af te werpen.
In de opiniepeilingen gaat Macron sinds enkele weken voorzichtig de hoogte in. Maar zijn strategie is niet risicoloos. De president reist dezer dagen het land af. In bijeenkomsten met politici en ‘gewone’ Fransen stroopt hij letterlijk zijn mouwen op, legt hij zijn beleid uit, praat hij over de gele hesjes, en belooft hij concessies te zullen doen.
Verkapte campagne
Die aanpak leverde hem aanvankelijk veel lof op. Zijn dossierkennis was verbluffend, zijn inzet werd gewaardeerd en zijn overtuigingskracht was groot. Maar naarmate hij méér bijeenkomsten belegde, groeide ook de kritiek. Macron zou die vooral voor persoonlijk gewin uitbuiten. Zo’n 66 procent van de Fransen denkt dat hij een verkapte campagne voert voor de Europese verkiezingen in mei.
Een ander groot risico wordt de uitkomst van het Nationaal Debat. De president heeft beloofd naar de Fransen te zullen luisteren en met nieuwe maatregelen te komen. Maar hoever kan hij gaan om de onrust weg te nemen?
De demonstraties van gele hesjes zullen misschien nog verder radicaliseren maar ook kleiner worden, is zijn hoop. De grote vraag is hoe hij fatsoenlijke tegenstanders als François Boulo achter zich krijgt. Hoe hij serieuze klachten van serieuze demonstranten – lees: de meerderheid – kan omzetten in nieuw beleid, zonder zijn eigen reputatie van linksliberale hervormer bij het grof vuil te zetten.
Macron heeft aangekondigd in april de balans te willen opmaken van het Nationaal Debat en dan met nieuw beleid te komen. Dat valt – toevallig of niet – gelijk met de start van de campagne voor de Europese verkiezingen. Daarmee maakt Macron van zijn politiek tegenover de gele hesjes de inzet van die verkiezingscampagne.
Hoe kan Macron serieuze klachten van serieuze demonstranten omzetten in nieuw beleid, zonder zijn reputatie van linksliberale hervormer bij het grof vuil te zetten?