RECORDAANTAL UREN GRATIS STROOM LEVERT CONSUMENT NIETS OP
Sinds het begin van het jaar telde ons land al 55 uren met negatieve stroomprijzen. Dat is meer dan in de voorbije tien jaar. ‘Ik pik het niet dat Vlaamse ondernemers kwaadspreken over Wallonië. Als ze willen dat er meer werkgelegenheid is in het zuiden
Grootverbruikers die zaterdag tussen 12 en 17 uur of zondag tussen 11 en 15 uur stroom verbruikten, kregen daarvoor geld. De Belgische groothandelsprijzen op de European Power Exchange (Epex) lagen immers gedurende negen uren onder nul.
Op zaterdag en zondag werd veel wind voorspeld, zeker aan de kust en op zee. Dat veroorzaakte een piek in de verwachte productie van windenergie. Tegelijk scheen de zon en draaiden alle zeven de kerncentrales. Doordat er ook in Nederland veel wind was, konden we op beide dagen ’s middags niet het volledige overschot uitvoeren naar het buitenland. Bovendien is ook de waterkrachtcentrale van Coo – die tijdelijke stroomoverschotten kan opslaan – door grote onderhoudswerken maar gedeeltelijk operationeel.
Daardoor was er op zaterdagen zondagmiddag meer productie dan kopers bereid waren te betalen. De groothandelsprijzen, die een dag op voorhand vastgelegd worden, doken onder nul, tot 28 euro per megawattuur. Doorgaans bedraagt de prijs 40 euro per megawattuur. Dat betekent niet dat de prijs voor alle elektriciteit die op dat moment verhandeld wordt negatief is. Er zijn ook langetermijncontracten en prijzen die bepaald worden op de dag zelf.
Negatieve stroomprijzen zijn hoogst uitzonderlijk. Maar dit jaar werd al een recordaantal van 55 negatieve uren op de Day Aheadmarkt geregistreerd. Dat is meer dan in de voorbije twaalf jaar samen. In het vorige recordjaar, 2013, ging het om vijftien uren. Het hoge cijfer voor 2019 valt deels te verklaren door een storing op de Epexbeurs op 7 juni. Daardoor kon er geen Belgische elektriciteit geveild worden aan Nederland, Frankrijk en het VK. De stroomprijs op 8 juni was door de storing – op drie uren na – fors negatief, met een uitschieter van 500 euro per megawattuur.
Maar ook zonder die calamiteit is dit jaar nu al met grote voorsprong een recordjaar. Negatieve prijzen komen voor op dagen waarop er veel hernieuwbare energie is, waarop veel kerncentrales draaien en waarop niet alle overschot naar het buitenland kan. Dat gebeurt steevast op weekend en feestdagen in de lente en de zomer, wanneer de vraag beperkt is.
Op een laag pitje
Hernieuwbare energie is in ons land de voorbije jaren fors gegroeid. De problemen met de kerncentrales zijn ook opgelost – sinds maart draaien zes van de zeven kerncentrales. Vandaag zijn ze allemaal in werking.
Dat is geen toeval, stelt energieexpert Dieter Jong van Eiya Consult. ‘Elektriciteitscentrales proberen hun onderhoud in de herfst te plannen om klaar te zijn voor de winter. Ze produceren gezamenlijk meer in het voorjaar, waardoor dan vaker negatieve prijzen voorkomen. In september, oktober en november zien we weer vaker hogere prijzen.’
Zowel hernieuwbare als kernenergie kan bij geringe vraag verminderd worden, maar daar staan producenten zelfs bij negatieve prijzen niet voor te springen. Het is mogelijk om kerncentrales op
Windmolen is vrij makkelijk stil te leggen, maar dan ontvangen eigenaars geen subsidies
een lager pitje te doen draaien, maar dat gebeurt alleen bij grote onevenwichten. ‘Als de stroomprijs ten minste drie uur negatief is, en wanneer de prijs nog lager ligt dan min 50 euro, kunnen we Doel 4 en Tihange 3 gradueel terugschakelen tot de helft van de capaciteit’, zegt Hellen Smeets, woordvoerster van Engie België. Zaterdag werd de productie van Doel 4 na de middag met 40 procent verminderd. Gisteren werd de capaciteit van Tihange 3 teruggeschroefd.
Een windmolen is in principe makkelijker stil te leggen, maar daar staan de eigenaars niet voor te springen. Dan ontvangen ze immers geen subsidies via de groenestroomcertificaten. De nieuwste windparken op zee krijgen evenwel geen subsidies als er zes opeenvolgende uren negatieve prijzen zijn. Voor de elektriciteit die ze met langetermijncontracten verkopen, krijgen ze sowieso een positieve prijs.
Chris Derde van Wase Wind betreurt dat bij onevenwichten de zwartepiet naar de wind en zonneenergie toegespeeld wordt. Jong valt hem bij. ‘Ligt de inflexibiliteit aan de snelheid waarmee hernieuwbare energie opkomt of aan de traagheid waarmee traditionele energiecentrales flexibeler worden?’
De toename van het aantal uren met negatieve prijzen is geen evidentie, zegt Derde. ‘Dat kerncentrales voor enkele uren op half vermogen draaien, is een nieuw gegeven. Dat gebeurde vroeger nooit.’ Bovendien is de capaciteit om energie uit te voeren naar het buitenland gestegen. Sinds eind januari is de onderzeese stroomkabel naar het Verenigd Koninkrijk in gebruik. En ook vraagsturing wordt sterker uitgebouwd. Daarbij houden bedrijven rekening met de uurprijs om meer of minder stroom te verbruiken, bijvoorbeeld door de temperatuur in koelcellen iets lager of hoger te zetten.
Danielle Devogelaer, energieexpert bij het Planbureau, merkt op dat dagen met negatieve prijzen al bij al zeldzaam blijven. ‘Tien jaar geleden werd dit al voorspeld. We moeten vaststellen dat het gebeurt, maar zeker niet zo veel als oorspronkelijk gedacht. Dat is het mooie aan de marktwerking. Bedrijven zijn met vraagsturing en opslag in het gat gesprongen om het elektriciteitssysteem te stabiliseren.’