EBOLA: DODELIJK, MAAR NIET MEER ONBEHANDELBAAR

Te midden van de Congolese uitbraak van het ebolavirus biedt opzienbarend geneesmiddelenonderzoek nu hoop op een remedie.

Een proef met experimentele geneesmiddelen in de Democratische Republiek Congo heeft wellicht een kantelpunt bereikt in de bestrijding van het dodelijke ebolavirus. Bij vroege behandeling met twee van de vier geteste geneesmiddelen, steeg de overlevingskans naar negentig procent en hoger. Zo lijkt zich voor het eerst een succesvolle therapie aan te dienen tegen een virus waaraan tijdens de huidige uitbraak in Congo twee derde van de besmette individuen bezweek.

Het dodentol van de epidemie, die begon in augustus 2018 in de noordoostelijke provincies NoordKivu en Ituri, staat inmiddels op bijna 1.900 mensen. De twee hoopvolle behandelingen zullen worden aangeboden aan alle patiënten in de behandelingscentra.

‘Ebola was een ziekte zonder behandeling’, zei professor JeanJacques Muyembe Tamfum, hoofd van het Nationale Instituut voor Biomedisch Onderzoek (INRB) dinsdagavond aan de telefoon vanuit Kinshasa. ‘Maar voortaan kunnen we het beschouwen als een ziekte die genezen kan worden.’ Zijn instituut organiseerde de medische proeven samen met het Amerikaanse Nationale Instituut voor Allergie en Infectieziekten (NIAID) en de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). In 1976 zat Muyembe, samen met de Belgen Guido van der Groen en Peter Piot, al in het team dat het virus ontdekte in het Congolese Yambuku. Sinds eind juli heeft hij ook de leiding over de bestrijding van de ergste ebolauitbraak in de geschiedenis van zijn land. Nu hoopt hij dat de epidemie ‘in de volgende drie à vier maanden’ beeindigd kan worden.

Antilichaamcocktail

Uit tussentijdse resultaten afkomstig van 499 deelnemers aan de zogenaamde Palmproeven (een afkorting voor Pamoja Tulinde Maisha, ruwweg te vertalen uit het Swahili als ‘samen levens redden’), bleek dat slechts 29 procent van de patiënten die de antilichaamcocktail REGNEB3 toegediend kregen, overleed. Bij patienten die zich vroeg aandienden en een laag aantal virusdeeltjes in het bloed hadden, daalde het sterftecijfer zelfs tot zes procent. De antilichamen werden verkregen door muizen met aangepaste immuunsystemen te infecteren met het virus. Bij een tweede geneesmiddel, mAb114, dat gemaakt werd op basis van de antilichamen van overlevenden, was dat elf procent.

Het onderzoek gaat verder, maar omdat deelnemers die deze behandelingen kregen een sterkere overlevingskans hadden dan patiënten die twee andere proefbehandelingen ontvingen, werd overgeschakeld op een van de twee beloftevolle medicijnen.

‘De medicijnen zullen de bevolking naar behandelingscentra lokken’

JEANJACQUES MUYEMBE TAMFUM

Professor en hoofd van het Nationale Instituut voor Biomedisch Onderzoek (INRB) in Kinshasa

Voor patiënten die een hoge hoeveelheid virusdeeltjes in het bloed hebben, blijft het beeld evenwel minder rooskleurig: zelfs het beste geneesmiddel, REGNEB3, had een sterftecijfer van 60 percent. ‘Ebola is nu inderdaad te genezen, maar alleen als patiënten vroegtijdig naar het behandelingscentrum komen’, zegt klinisch onderzoeker Anja De Weggheleire, verbonden aan het Instituut voor Tropische Geneeskunde. Ze werkte mee aan de training en technische ondersteuning van de Palmproeven. De Weggheleire was in februari zelf in twee van de vier behandelingscentra waar de proeven uitgevoerd werden.

Wantrouwen

De nieuwe behandeling komt boven op het gebruik van een vaccin dat het risico op besmetting minimaliseert. Ze werd toegediend aan meer dan 191.000 mensen. ‘Maar vaccins en therapie zullen het niet alleen oplossen’, zegt De Weggheleire. De verspreiding van het virus in kaart brengen en een infectiecontrole blijven cruciaal, net als het vertrouwen winnen van de bevolking in het noordoosten van Congo.

De regio leed sinds 1997 onder oorlogsgeweld, met zo’n zes miljoen doden tot gevolg. De gezondheidsvoorzieningen laten het afweten en de kindersterfte behoort er tot de hoogste ter wereld. In die omstandigheden gedijen argwaan tegenover regering en hulpverleners. Lokale inwoners vertelden aan antropologen, berichtte het wetenschappelijke blad Nature, dat ze achter het ebolavirus de hand van de regering zagen: een business die vooral hulpverleners, onderzoekers en overheidsfunctionarissen ten goede komt. Sommige hulpverleners werden bedreigd en aangevallen. In die sfeer wachten veel patiënten lang voor ze zich aanmelden. De beschikbaarheid van een therapie die goede kansen biedt aan wie zich vroeg aanmeldt, kan dat veranderen, zegt Muyembe. ‘De medicijnen zullen de bevolking naar de behandelingscentra lokken.’