‘We zijn pionnen in een groot geopolitiek schaakspel’
Turkije wil dorpen bouwen voor Syrische vluchtelingen in een ‘veilige zone’. Maar de meeste Syriërs zien het niet zitten om te naar een regio te verhuizen waar ze geen wortels hebben. Dan lonkt Europa meer.
Naast het Ameri kaanse ziekenhuis in de Zuid Turkse stad Gaziantep zit een schooltje voor Syrische vluchte lingenkinderen verstopt. Achter een metalen deur ligt een kleine binnenplaats, die is versierd met kleurrijke tekeningen en knipen plakwerk van de kinderen. Maar op zaterdag is er geen les. De krak kemikkige tafels en stoelen staan op elkaar gestapeld in de hoek.
Een trap leidt naar het kantoortje van Abdulghani Salim, een Syrische Palestijn uit Aleppo die sinds vier jaar in Gaziantep woont en de leiding heeft van het school tje. ‘We geven les aan kinderen die niet naar een Turkse school kun nen omdat ze geen verblijfsver gunning hebben’, zegt Salim, een lange man met een grijze stoppel baard en een walrussnor die bruin is van de nicotine.
24 miljard euro
De Turkse militaire operatie in NoordoostSyrië is onder Syrische vluchtelingen in Gaziantep het gesprek van de dag. Salim checkt voortdurend het laatste nieuws op zijn telefoon, dat wordt gedeeld in besloten Facebook en WhatsApp groepen voor Syriërs. Want presi dent Erdogan wil in Noordoost Syrië een ‘veilige zone’ vestigen voor 1 miljoen Syriërs die nu in Turkije wonen.
Erdogan presenteerde het plan tijdens de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties eind sep tember. Hij wil 140 dorpen bou wen in 10 districten. Elk dorp krijgt duizend huizen met plek voor vijfduizend Syriërs. Daar naast komen er twee moskeeën, twee scholen, een jeugdcentrum, en een sporthal. Geschatte kosten: 24 miljard euro. Als de Europese Unie het plan niet steunt, dan dreigt Erdogan de poort naar Eu ropa weer te openen.
Maar de meeste Syriërs in Tur kije komen helemaal niet uit het noordoosten. In provincie Gaziantep leven 451.183 Syriërs die voor namelijk uit de noordelijke stad Aleppo komen, van oudsher het economische hart van het land. Zouden ze naar die ‘veilige zone’ willen verhuizen als het Turkse le ger erin slaagt om daar stabiliteit te creëren en huizen te bouwen? Of vertrekken ze liever naar Euro pa als de druk op vluchtelingen in Turkije te groot wordt?
Straatverkoper
Van de tien Syriërs die voor dit verhaal zijn geïnterviewd, is Salim de enige die overweegt om naar het noordoosten te verhuizen als de omstandigheden daar beter zijn dan in Turkije. ‘Als Syrische vluchteling in Turkije met een tijdelijke verblijfsstatus heb je niet dezelfde rechten als in Europa. De meeste mensen kunnen nauwelijks rondkomen en leven van dag tot dag. Als de die zone veilig is, dan zou ik kunnen gaan, ook al kom ik er niet vandaan.’
De meeste geïnterviewden zien echter het niet zitten om te ver huizen naar een regio waar ze geen wortels en familie hebben. ‘We voelen ons pionnen is een groot geopolitiek schaakspel’, zegt Asem Firjani een man met een dun, zwart snorretje, die met een bidketting speelt. ‘Regeringen ne men besluiten over onze hoofden heen. Wij hebben niet om die vei lige zone gevraagd.’
Firjani komt uit de oasestad Palmyra, waar hij werkte als le raar op een middelbare school. Hij woont sinds drie jaar in Gaziantep en klaagt dat hij geen werk aan kan vinden. Zijn zoon verdient wat geld als dagloner of straatverkoper.
‘Turkije gebruikt een humanitair argument om een operatie te rechtvaardigen die te maken heeft met de nationale veiligheid’, zegt Firjani. ‘Maar het gaat helemaal niet om de veiligheid van Syriërs, het gaat om het terugdringen van de Koerden aan de Turkse zuidgrens. Als Turkije me zou dwingen om naar die veilige zone te verhuizen, dan zou ik naar Europa vertrekken.’
Verkiezingen
In Turkije groeit het ongemak over de aanwezigheid van miljoenen Syrische vluchtelingen. Het land heeft opmerkelijke gastvrij heid getoond. Maar sinds de eco nomische crisis van vorig jaar, is de stemming rond Syriërs radicaal omgeslagen. Dit was een van de redenen dat Erdogans AKpar tij de macht verloor in veel grote steden bij de lokale verkiezingen.
De meeste Syriërs in Turkije hebben geen vluchtelingenstatus, maar een tijdelijke verblijfsstatus (kimlik), die hen beperkte rechten geeft. Ze hebben na verloop van tijd niet automatisch recht op een vaste verblijfsvergunning. Er heerst veel onzekerheid. Veel mensen vrezen dat de Turkse au toriteiten in de toekomst steeds strenger wordt bij het verstrekken van kimliks en kleine schendingen van de regels zal aangrijpen om mensen terug te sturen.
‘Ze checken gewoon je papieren en als er iets niet in orde is sturen ze je terug’, zegt Sobhi Jahhan, een zakenman uit Aleppo, die al vier jaar in Gaziantep woont en daar twee computerwinkels heeft. ‘Als Syriër ben je handelswaar, dat gemakkelijk kan worden weggedankt. Als de druk hier toeneemt, en ze mensen onder dwang naar die bufferzone gaan sturen, dan zou ik liever terug naar Aleppo gaan dan naar Europa. Ook al is Assad daar aan de macht.’
Schoolhoofd Salim denkt dat de meeste Syriërs liever naar Europa vertrekken als ze de kans krijgen. ‘Het zou een ramp zijn voor Europa als president Erdogan zijn dreigement uitvoert om de poort voor vluchtelingen te openen. Er zijn 3,6 miljoen Syriërs in Turkije. Als de grens opengaat, vertrekt iedereen naar Europa. Het is moeilijk om hier te overleven.’
‘Turkije gebruikt een humanitair argument om een operatie te rechtvaardigen die te maken heeft met de nationale veiligheid’
Assad
Susan AlMohamad uit Aleppo ziet het plan vooral als een uitkomst voor de miljoenen burgers in de noordwestelijke provincie Idlib, die klem zitten tussen de rebellen en het regime. ‘Idlib is overvol en levensgevaarlijk’, zegt ze aan de telefoon. ‘Het zou goed zijn
ASEM FIRJANI Vluchteling
als mensen kunnen uitwijken naar die zone. Maar de meeste Sy riërs in Turkije willen niet naar dat gebied, dan moeten ze op nieuw beginnen.’
Terug naar Aleppo is voor Mo hamad ook geen optie. ‘In augus tus ben ik heen en weer gegaan om het slachtfeest te vieren met mijn familie’, zegt AlMohamad, die zes jaar in Gaziantep woont en tegen haar zin werkloos thuis zit. ‘Het leven in Aleppo is nog zwaar der dan hier. Dingen als gas en water zijn ontzettend duur. Er is geen werk voor mannen. Het enige wat ze kunnen doen is het leger in gaan, of het land verlaten.’
Voor de meeste Syriërs in Tur kije is het geen optie om terug te keren naar regimegebied zo lang president Assad aan de macht is. Iedereen die in verband kan wor den gebracht met de oppositie, loopt het risico in de cel te ver dwijnen. Honderden teruggekeer de Syriërs zijn volgens mensen rechtenorganisatie na aankomst gearresteerd en gemarteld.
Nabila AlIsmael uit Aleppo zegt dat veel mensen die zijn achtergebleven nu spijt hebben dat ze niet naar Turkije gevlucht. ‘Er is geen veiligheid in Syrië, ook niet in Aleppo. De stad staat onder controle van het regime, maar we willen helemaal niet onder Assad leven. Enkele familieleden zijn door de autoriteiten uit hun huis gehaald en verdwenen. We hebben niets meer van ze gehoord.’
‘Het leven in Aleppo is nog zwaarder dan hier. Dingen als gas en water zijn ontzettend duur’
SUSAN ALMOHAMAD
Vluchteling