De onethische verontwaardiging over de Koerden
Europa heeft de Koerden geofferd om de vluchtelingenstroom tegen te houden, schrijft GUIDO VANHEESWIJCK. De roep van de Vlaamse regering om sancties tegen Erdogan is dan ook compleet ongeloofwaardig.
Naar aanleiding van de invasie van Turkije in Syrië bracht Ruud Goossens de geopolitieke zwakte van Europa in kaart: het oude continent reageert verontwaardigd, maar kan bij gebrek aan ‘hard power’ alleen machteloos toekijken (DS 11 oktober). Die geopolitieke benadering kan verder worden uitgediept vanuit een ethische invalshoek. Europa’s geopolitieke zwakte zou wel eens een symptoom kunnen zijn van een onderhuidse ethische zwakte. Erdogans invasie in Syrië tegen de Koerden wordt wel aangeklaagd door het Westen, maar het paradoxale is dat die invasie stoelt op een onethische benadering van het vluchtelingenprobleem, die Turkije en het Westen delen.
Beide partijen willen het liefst geen vluchtelingen op hun grondgebied en iedereen weet dat de drie miljoen vluchtelingen in Turkije zijn aanbeland na de ‘deal’ met Europa, dat van zijn vluchtelingen wilde afraken door hen tegen betaling aan Erdogan over te dragen. Maar nu Erdogans AKP stemmen verliest door het hoge aantal vluchtelingen op Turks grondgebied, reageert hij op het zogenaamde ‘signaal van de kiezer’ zoals zijn Europese collega’s: door gehoor te geven aan de vraag geen vluchtelingen op te nemen. De oproep van de Duitse bondskanselier Angela Merkel in 2016, ‘Wir schaffen das’, werd immers ook door talloze Europese leiders als onverantwoordelijk weggehoond, waardoor van het oorspronkelijke, realistische EUspreidingsplan niets terechtkwam en het vluchtelingenvraagstuk uiteindelijk met een hoge afkoopsom aan Erdogan werd ‘opgelost’.
Tegen die achtergrond is de huidige Europese verontwaardiging over het lot van de Koerden hypocriet. Hun lot is immers
Europese geopolitiek gestuurd vanuit ethische premissen: zou dat op termijn mogelijk zijn?
onlosmakelijk verweven met de houding die Europa, de VS en Turkije tegenover vluchtelingen delen: een schromelijk gebrek aan mededogen en empathie. De Koerden ‘opofferen’ om geen vluchtelingen op te nemen: dat is het trieste gevolg van een gemeenschappelijk onethisch uitgangspunt.
De Gutmenschen schaffen das
Intussen lees ik dat de Vlaamse regering economische sancties eist tegen Turkije. Terecht vindt zij het cynisch dat de Koerden ‘als dank voor hun strijd tegen IS’ worden aangevallen. Maar ook zij verzwijgt dat de strijd tegen Koerdische nationalisten en de deportatie van vluchtelingen naar Syrisch gebied één geheel vormen. Net zoals Erdogan, wilden Bart De Wever en Theo Francken, die mee voor de NVA het Vlaamse regeerakkoord opstelden, al lang verlost worden van de vluchtelingen, die hun een doorn in het oog zijn. In 2016 staken zij al geregeld de draak met de zogenaamde ‘Gutmenschen’. Twee jaar geleden zei De Wever in De Tijd: ‘De Gutmenschen menen het misschien goed, maar ze maken het draagvlak voor migratie kapot. Ze hebben de intolerantie op een ongeziene manier gevoed en het duurt jaren om dat er weer uit te krijgen. […] Wanneer gaat het nu eens doordringen dat de wereld niet van marsepein is? Politici hebben de luxe niet om altijd de ethiek van hun overtuiging te volgen. Wie daar niet mee om kan, gaat beter bloemekes planten. Beslissingen die misschien goed aanvoelen, zoals ‘wir schaffen das’, kunnen dramatische gevolgen hebben. […] Ik weet dat Merkels beslissing zal ingaan als een Obamamoment, een soort ‘yes
we can’. Maar daar klopt niets van. […] ‘Wir schaffen das’ is het verhaal van politieke onverantwoordelijkheid. Had ik het voor het zeggen gehad, ik had de grenzen gesloten.’
Vluchtelingencanon
Dit voortdurend kapittelen van ‘Gutmenschen’ – ngo’s die vluchtelingen opvangen op de Middellandse Zee, individuen die zich ontfermen over migranten – heeft Europese en Vlaamse politici stemmenwinst opgeleverd. Het heeft de angst voor vluchtelingen aangewakkerd en de empathie ervoor doen afnemen. Daarom is hun oproep om Erdogan nu te boycotten volkomen ongeloofwaardig. Net zoals Erdogan verfoeien ook zij de ‘Gutmenschen’ en hun steun aan vluchtelingen. Als de Vlaamse regering zo graag een Vlaamse canon wenst, heb ik een voorstel: waarom geen historische studie bestellen over hoeveel Vlamingen door de eeuwen heen zijn moeten vluchten en hoe ze elders werden opgevangen? Vervolgens in kaart brengen hoeveel Vlamingen hier vluchtelingen hebben opgenomen. Op basis daarvan kan ze dan een ethische gevoeligheid helpen aankweken, gestoeld op de westerse ‘waarden’ waaraan ze zo graag lippendienst bewijst.
Europese aangroei van ‘hard power’ is ongetwijfeld broodnodig om onze veiligheid te garanderen. Maar die kan op termijn alleen gedijen bij gratie van haar ‘soft power’, van empathisch respect voor de rechten van alle individuen. Europese geopolitiek gestuurd vanuit ethische premissen: zou dat op termijn mogelijk zijn? Of had Brecht gelijk toen hij wanhopig schreef over de onverbeterlijke menselijke natuur: ‘Erst das Fressen, dann die Moral’?