Yasmine Kherbache wordt rechter
‘In dit land spreken we te veel over elkaar, niet met elkaar’
Ze wordt de jongste rechter ooit bij het Grondwettelijk Hof. De eerste ook met allochtone roots. Het is de zoveelste verrassende wending in het leven van Yasmine Kherbache. In haar laatste interview als politica pleit ze tegen defaitisme en pessimisme. ‘Ik put hoop uit de positieve reacties na Bilzen. Conflict sells, verzoening veel minder.’
BRUSSEL I Op de verkiezings avond van 26 mei maakten diverse SP.Akopstukken zich snel uit de voeten. De dreun had niet harder kunnen zijn. Alleen Yasmine Kher bache (47) stond de media te woord. ‘Ik heb nog de veerkracht om morgen op te staan en voort te doen. Ik wil niet in een hoekje zit ten kniezen.’
Die houding typeert Kher bache, die na een carrière als juris te, topcabinetard en SP.Amanda taris vertrekt naar het Grondwet telijk Hof. ‘Het is emotioneel, ja. Ik had geen enkele reden om uit de politiek te stappen, ook de partij had liever dat ik bleef. Niet dat het schip zinkt, maar de SP.A heeft het moeilijk. Het liefst had ik de keuze pas over tien jaar gekregen. Maar deze kans passeert slechts een keer.’
De droom van de juriste komt uit.
‘Ik was destijds een van de wei nige studenten aan de KU Leuven met een migratieachtergrond, ik miste een netwerk. Ik had nooit gedacht dat ik in aanmerking zou komen om bij het advocatenkantoor De Bandt, Van Hecke, La gae te werken. Maar ik werd opge merkt door een professor. Daarom prent ik het ook mijn kinderen in: aspiratie blijft het belangrijkste, dromen van iets.’
Uw toekomst was verzekerd, toch brak u met de advocatuur om in 2004 voor Frank Vandenbroucke (SP.A) te werken.
‘Ja, ik heb al een paar keer verrassende keuzes gemaakt. (lacht)
Als woordvoerder van het nationale kunstenplatform vond ik dat Frank als minister van Sociale Zaken beter zijn best moest doen om kunstenaars een statuut te bezor gen. Hij nodigde zijn critica dan maar uit om het probleem op het kabinet op te lossen.’
‘Ik heb met Frank nog altijd een goede band, hij heeft me al gefeli citeerd. Hij was een fantastische leermeester. Als politicus vertrekt hij van een sterke overtuiging die hij inhoudelijk onderbouwt. Nooit gaat hij het debat uit de weg. Als we stoppen met praten, zijn op lossingen ver weg. Tegenwoordig spreken we in dit land te veel over elkaar, niet met elkaar.’
U schopte het zelfs tot kabinetschef van Elio Di Rupo (PS). U zat aan de knoppen van de macht, om nadien als verkozen politica in de oppositie wat weg te deemsteren.
‘Alleen kunnen functioneren als je macht hebt, zou maar griezelig zijn. Oppositie voeren versterkt de democratie. Het frustreert, maar het overtuigen van anderen genereert ook een drive. In de oppositie ben je verplicht om voor je waarden op te komen.’
‘Ik heb jaren gestreden voor praktijktesten: die kennis en informatie passen we nu toe in Antwerpen, met een dominoeffect. Verder heeft de regering eindelijk begrepen dat het doelgroepenbeleid moet worden aangepast, om langdurig werklozen aan een job te hel
pen. Ik geef toe, electoraal kon dat niet worden verzilverd.’
Voormalig schepen Marc Van Peel (CD&V) zag geen roofdier in u, bij gevolg vond hij u ongeschikt voor het politieke vak.
‘Het debat kan politiek hard maken. Het is niet mijn stijl, maar een realiteit. Achter de schermen gaat het er trouwens even hard aan toe. Ook een kabinetschef moet kunnen incasseren. Maar ik heb me altijd gefocust op wat ik wilde bereiken. Bij mij blijft een akkoord meer hangen dan een conflict. Werken met veeleisende mensen als Frank en Elio was een straffe leerschool. Altijd weer rechtstaan en doorgaan.’
In Antwerpen lukte dat niet. U kreeg de afdeling niet op een lijn na het verlies in 2012.
‘Aanvankelijk was Antwerpen een moeilijke periode. Vernieu wing gaat nooit zonder slag of stoot. Die plotse oppositie na ze ventig jaar van machtsdeelname woog enorm. Uiteindelijk nam ik ontslag als plaatselijk voorzitter en fractieleider. Ik had zware rugpro blemen, mijn lichaam zei stop.’
Het moeilijkste moment in uw carrière?
‘Nee. Ik vond het vertrek van Frank als minister (in 2009, red.) veel lastiger. Dat vond ik verkeerd. Ik heb er echt van afgezien. De tegenstand in Antwerpen was verwacht en dus minder zwaar om te dragen.’
‘Maar ik ben blijven aan de weg timmeren. Als lijstduwer werd ik in 2018 opnieuw verkozen in Ant werpen. Dat was mijn signaal. On danks de moeilijkheden uit het verleden kun je er weer staan. En met het bestuursakkoord hebben we in 2018 getoond dat we boven ons gewicht boksen.’
Uit evenwicht
U wordt voorgedragen als rechter voor het Grondwettelijk Hof op de dag dat het parlement debatteert over de brand in een opvangcen trum in Bilzen. Wat zegt dat?
‘Het bewijst dat onze samen leving uit evenwicht is. Het debat rond vluchtelingen is zo opge pookt dat we de essentie uit het oog verliezen: mensen bescher men.’
‘Makelaars in angst wakkeren uit electoraal gewin de ongerustheid aan. Terwijl het beter is om de verschillen te overbruggen. Het vraagt moed om over je grote gelijk te stappen en te luisteren naar andersdenkenden. Ik heb dat als advocaat geleerd. Je pleit voor een partij, maar ik besefte dat ik mijn cliënt pas echt kon vooruithelpen als ik wist waar de andere partij naar toe wilde. Een akkoord is beter dan een procedure.’
Kunnen we dat akkoord nog vinden in gepolariseerde tijden?
‘Ook in een gepolariseerd klimaat moeten we opkomen voor de kwetsbaren. De tegenstand is niet abnormaal. De politiek moet die ombuigen naar vertrouwen in het beleid dat zich daarover ontfermt.’
‘Defaitisme of pessimisme, laat staan cynisme, is niet aan mij besteed. Ik put hoop uit de positieve reacties na Bilzen. We moeten die golf van solidariteit zichtbaarder maken. Conflict sells, de verzoening veel minder. Er bestaan voorbeelden van hoop. In deze samenleving bestaat er sociale mobiliteit.
Ik ben er zelf het product van.’
U wordt boos wanneer men uw afkomst ziet als basis voor uw standpunten.
‘Mensen moeten luisteren naar wat ik zeg, in plaats van naar de boodschapper te kijken. Mijn soci aal engagement is bepalend, niet mijn afkomst. Tot mijn zesde leef de ik in Algerije. Ik weet wat het betekent om op te groeien in een samenleving zonder vrijheid, met een groeiende radicalisering, waarbij je familie op haar agnosti sche levensovertuiging wordt aan gesproken. Dat maakt me des te bewuster van het belang van de rechtsstaat of de vrijheid van me ningsuiting.’
‘Mensen dachten vaak dat ik vanwege mijn afkomst in de com missieRadicalisering zat. Ik vond het juist belangrijk om het pro bleem serieus aan te pakken, zon der naïviteit, maar wel duurzaam. Als jonge vrouw heb ik altijd moe ten opboksen tegen voordelen.’
Als tiener vreesde u Filip Dewinter, dertig jaar later is Vlaams Belang terug, sterker dan ooit.
‘Tja, schrik heb ik niet meer. We moeten mensen een alternatief bieden. Dewinter heeft het antwoord niet, een open en zorgzame samenleving wel.
Verbaasd over zijn remonte?
(denkt na) ‘Er speelden twee vormen van colère: die over migra tie en die over sociale thema’s. In het buitenland waren er voorteke nen, het populisme reist rond. Toch zie ik vooruitgang. Mijn Alge rijnse vader studeerde in de jaren zestig in Antwerpen aan de zee vaartschool, hij mocht in veel cafés niet binnen: interdit aux étran gers. Maar ik merk eveneens het onvermogen om nieuwe uitdagin gen – de impact van migratie en globalisering – om te bouwen tot verhalen die vertrouwen geven. De onzekerheid groeit en dat vertaalt zich in groeiende xenofobie.’
De SP.A worstelt met migratie, met een harde en een softe lijn.
‘Alle partijen hebben een pro bleem, het is al te simpel om het louter aan communicatie te wij ten. Het zit veel dieper, het debat is nog lang niet beslecht.’
‘Zelf heb ik een jaar besteed aan een standpuntbepaling van onze partij rond de hoofddoek. Stap voor stap, met iedereen aan tafel. Dat vroeg veel geduld. Maar uiteindelijk was het standpunt breed gedragen. De verdediging van de seculiere rechtsstaat was het uitgangspunt. Die geeft eenieder het recht om te zijn wie hij is, wat hij wil geloven.’
‘Met de toepassing van dat principe zal de minister van Samenleven zijn handen vol hebben. Democratie impliceert dat we kunnen samenleven met mensen die totaal anders zijn. We moeten opkomen voor elkaars vrijheid. Ook de principes van neutraliteit en onpartijdigheid vormen een fundament. Hoe die worden ingevuld – met inclusieve (de dienst moet neutraal zijn, het voorkomen niet, red.) of exclusieve (dienst en voorkomen zijn neutraal, red.) neutraliteit – is voer voor discussie.’
Olifantenkerkhof
U betreedt als rechter een soort van klooster. Mag de SP.A u nog bellen voor raad?
Of u wordt beloond voor bewezen diensten, zoals de kritiek luidt.
‘Ik heb ook al gelezen dat ik nu naar het olifantenkerkhof mag. Die kritiek getuigt van een beperkt inzicht. Voor een jurist is dit het summum. En de wetgever wilde via een mix van gerechterlijke en parlementaire expertise een gouvernement des juges vermijden. Een Grondwettelijk Hof toetst wetten aan de grondwet of bekijkt of beleidsdoelen stroken met de principes van de rechtsstaat. Dat maakt verschillende meningen rond de tafel logisch.’
Toch nog een laatste advies aan uw toekomstige excollega’s in de Kamer?
‘Mijn job als volksvertegenwoordiger was een voorrecht. Misschien zie je niet meteen het resultaat. Maar een parlementslid mag zijn taak niet minimaliseren, of antipolitiek bedrijven. Elke aanval op het systeem verzwakt de democratie, we moeten het systeem vertrouwen geven.’
Dat kraakt.
‘Inderdaad. Maar het is niet omdat men geen pasklaar antwoord heeft dat de democratie zelf op de schop moet. Het kan best dat de aanval op het systeem electoraal lonend is, maar je draait de kiezer slechts een rad voor de ogen. Politici die niet tot oplossingen komen, vind ik bedreigender voor ons systeem dan de kritiek op politici, die van alle tijden is.’
Maakt u als rechter nog de splitsing van België mee?
‘Daar ga ik niet van uit. Ik wil ons land beter doen functioneren. Ik heb dat de afgelopen vijftien jaar ook gedaan: ik heb staatshervormingen voorbereid, onderhandeld en meegemaakt. Onze federatie kan nog ferm worden verbeterd. Maar laten we fier zijn op wat we hebben bereikt.’
‘In deze samenleving bestaat er sociale mobiliteit. Ik ben er zelf het product van’
‘Tot mijn zesde jaar leefde ik in Algerije. Ik weet wat het betekent om op te groeien in een samenleving zonder vrijheid’