Waarom houden we van droevige muziek?
In de lijst van de bestverkochte songs van de voorbije zeventig jaar zijn melancholie, verdriet en wanhoop volop aanwezig. ‘Bittersweet memories/ That is all I’m taking with me/ So, goodbye / Please don’t cry’, zong Whitney Houston in 1992 in haar grootste hit. En hoe diep zinken Nick Caves tranen wanneer hij over zijn overleden zoon zingt: ‘The little white shape dancing at the end of the hall/ is just a wish that time can’t dissolve at all.’
Whitney Houstons ‘I will always love you’ is een klassieker en Nick Caves concert in het Sportpaleis, volgend jaar, was meteen uitverkocht. Voor het gelaagde gevoel dat zij ons geven, hebben we een woord: bitterzoet. Velen van ons kunnen genieten van films, verhalen en songs die eigenlijk niet prettig zijn. Emmylou Harris is dol op ‘really dark, depressing songs
that have no hope’. Ook de sardonische Britse zanger Richard Thompson vindt er ‘voldoening’ in.
Intuïtief zou je nochtans denken dat je nog dieper zakt wanneer je je al verdrietig voelt en daar een droevige song bij optelt. Maar dat is niet de ervaring van veel muzikanten en van onderzoekers: zij dichten aan de ‘sad song’ een the
rapeutische waarde toe. ‘When all hope is gone/ You know sad songs say so much’, zingt Elton John. Je voelt je beter, je leeft op en je geneest. De Amerikaanse muzikante Patty Griffin zoekt triestige muziek zelfs bewust op: ‘Luisteren naar een stem die iets droevigs zingt, is
een geweldige manier om je zelf droevig te voelen als je dat graag wilt.’ De countryzangeres Reba McEntire zingt dat liedjes de kwetsuur naar buiten brengen, ‘into the light, out of the darkness’.
Onderzoek bevestigt hoe belang rijk het is om negatieve emoties te aanvaarden. Muziek kan daarin een rol spelen. De sleutel, besloot een onderzoeksteam in Oslo, is empathie. Dat is ons wonderlijke vermo gen om de emoties van anderen te delen en te begrijpen. Mensen die makkelijk ontroerd raken door muziek, blijken ook heel empathisch te zijn. Ze kunnen die empathie bovendien in een bepaalde richting duwen, bijvoorbeeld met een knuffel of meelevende woorden.
Voor dat empathische proces worden we beloond. Iedereen heeft het weleens meegemaakt dat een potje huilen oplucht, zelfs als is het ‘maar’ een reactie op een film of een song. Het zet een biochemisch proces in gang dat gevoelens van warmte, zelfs een zeker plezier, losmaakt. Een onderzoek van de McGilluniversiteit bevestigt dat alle emotioneel intense muziek, of ze nu droevig is of vrolijk, de
nucleus accumbens stimuleert. Dat is het pleziercentrum in het brein, dat ook onze gevoelens bij lekker eten, seks en drugs regelt – niet voor niets worden droevige songs soms een drug genoemd. De reactie is het sterkst bij complexere muziek, die diepere gevoelens uitdrukt. Vaak zijn dat, inderdaad, de ‘sad songs’.
Dat empathische proces gebeurt op een symbolisch niveau. Wanneer we echte, verse pijn voelen, grijpen we niet snel naar muziek en kan een film net zout in de wonde strooien. Muziek van Joy Division of Billy Eilish beluisteren geneest geen depressie, integendeel: de meeste onderzoeken waarschuwen dat droevige muziek depressieve mensen nog dieper duwt.
Maar in het rouwproces dat bij een afscheid hoort, kunnen we muziek wel gebruiken: getuige daarvan de vele begrafenissongs als Bram Vermeulens ‘De steen’ of Andrea Bocelli’s ‘Con te partirò’. Zij spelen dan de rol van katalysator. Vragen voor de cultuurwinkel zijn welkom op cultuurwinkel@standaard.be, onder vermelding van naam en woonplaats.
Emotioneel intense muziek stimuleert het pleziercentrum in het brein, dat ook onze gevoelens bij lekker eten, seks en drugs regelt