GRATIS RECHTSHULP VOOR MIGRANTEN NEEMT FORS AF
De regeringMichel slaagde in haar opzet: het aantal proDeozaken bij de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen liep de laatste vier jaar sterk terug.
De ontslagnemende federale regering poogde de afgelopen jaren het aantal kosteloze beroepsprocedures bij vreemdelingenzaken in te perken. Die maatregelen hadden effect. Tussen 2014 en 2018 nam het aantal proDeozaken bij de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen (RVV) met 42 procent af.
Dat blijkt uit het antwoord van minister van Asiel en Migratie Maggie De Block (Open VLD) op een vraag van Kamerlid Yoleen Van Camp (NVA). De RVV behandelt beroepen tegen individuele overheidsbeslissingen inzake verblijfsvergunningen. Zo kunnen asielzoekers een weigering om hen als vluchteling te erkennen, aanvechten bij de Raad.
Minder aanlokkelijk
De regering van voormalig premier Charles Michel (MR) voerde in 2016 een grote hervorming door van het proDeosysteem. Volgens minister van Justitie Koen Geens (CD&V) werd te veel misbruik gemaakt van het systeem, onder meer door procedures aan te spannen die geen kans op slagen hadden. Onder meer het puntensysteem voor proDeoadvocaten, op basis waarvan ze worden uitbetaald, werd herzien.
‘Het aantal te verdienen punten bij de Raad lag vrij hoog’, zegt Frédéric Tamborijn, persmagistraat van de RVV. ‘Met het nieuwe puntensysteem zijn de vergoedingen voor advocaten gezakt. Het is nu minder aanlokkelijk om in beroep te gaan bij ons.’ Zo werd het aantal punten fors beperkt bij beroepen die nietontvankelijk worden verklaard of op dezelfde rechtsgrond gebaseerd zijn als een eerdere procedure. Bij een onrechtmatig beroep verdienen advocaten niets.
De toegang van vreemdelingen tot rechtsbijstand werd ook bemoeilijkt. Ze moeten veel omstandiger bewijzen dat ze onvermogend zijn om recht te hebben op een proDeoadvocaat. ‘Dat is voor veel mensen zonder papieren erg moeilijk’, zegt advocate migratierecht Kati Verstrepen, die ook voorzitter van de Mensenrechtenliga is. Ook professor migratierecht Ellen Desmet (UGent) noemt de effectieve toegang van migranten tot de rechter ‘een grote uitdaging’.
De afname van de gratis rechtsbijstand gaat gepaard met een afname van het totale aantal procedures, die voor een groot deel bestaan uit proDeozaken. Ook voor die algemene daling zijn onder meer maatregelen van de Zweedse regering verantwoordelijk. De regeringMichel maakte heel wat procedures strenger, zoals het inkorten van beroepstermijnen.
Franckens retributies
‘Door het nieuwe proDeosysteem is het voor advocaten minder aanlokkelijk om beroep in te stellen bij ons’ FRÉDÉRIC TAMBORIJN Persmagistraat Raad voor Vreemdelingenbetwistingen
Een andere factor zijn de retributies die voormalig staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken (NVA) invoerde voor verblijfsvergunningen van lange duur. Zo kostte een gezinshereniging per volwassene sinds april 2015 215 euro. Twee jaar later sloeg dat op naar 350 euro. Ook voor studentenvisa en andere verblijfspapieren werd een administratieve bijdrage gevraagd. Wanneer minder migranten vergunningen aanvragen, heeft dat een effect op de beroepsprocedures tegen beslissingen daarover.
In september vernietigde de Raad van State de meeste van die retributies, omdat de regering niet voldoende aantoonde dat de prijs in verhouding stond tot de geleverde diensten. ‘Het is duidelijk dat die maatregelen afradend werkten’, zegt Van Camp. ‘Het aantal aanvragen loopt terug, en daarmee ook de kosten aan proDeoadvocaten om deze procedures te voeren.’