Mannen op de rand van een burnout
Roman Home alone, maar dan in een realistische nieuwjaarseditie: dat is de roman Nieuwjaar van de Duitse schrijfster Juli Zeh. Of hoe je een aanleg voor burnout al als kleuter meekrijgt.
Henning probeert alles goed te doen. Hij wil een modelechtgenoot, een modelvader en een modelwerknemer zijn, maar hij dreigt steeds weer onder de druk van de hoge verwachtingen te bezwijken; angst en paniekaanvallen leggen hem soms lam, stress en faalangst zetten hem op weg naar een burnout of een depressie. Henning is dus een man van zijn tijd.
In het eerste deel van haar korte roman Nieuwjaar is de Duitse schrijfster Juli Zeh vrij afgemeten en rechtuit. Ze beschrijft hoe Henning, zijn vrouw Theresa en hun jonge kinderen Jonas en Bibbi met vakantie zijn op Lanzarote, dat Canarische eiland met zijn kenmerkende kale vulkanische landschap. Gezonde jongen als hij graag wil zijn, is hij op de ochtend van nieuwjaarsdag op zijn fiets gestapt en zonder voorbereiding, extra uitrusting of proviand vertrokken naar het hooggelegen dorp Femés. Een kind voelt aan dat dit fout gaat. Henning haalt uiteindelijk toch de top, maar hij is uitgeput, uitgedroogd en uitgehongerd. Voor hij helemaal instort, kan hij nog net hulp vragen aan een vrouw die op deze onherbergzame plek woont.
Dan komt het boek plotseling onder stoom. De sfeer slaat om. Het landschap en het huis, en vooral een diepe aljibe of waterput in de tuin, triggeren Hennings geheugen. Hij is hier eerder geweest. Wat volgt, is de revival van een boos sprookje dat bijna fataal ontspoorde. (Spoileralert.) De vijfjarige Henning en zijn zusje Luna van twee zijn in dit vakantiehuis ooit in de steek gelaten door hun ouders. Papa en mama zijn na een vlammende echtelijke ruzie vertrokken, maar dat weten de kinderen niet als ze ’s ochtends uit bed klauteren.
Het voorval, verteld vanuit het beperkte perspectief van een kleuter, lijkt aanvankelijk tragikomisch. Zo kun je misschien nog gniffelen wanneer Henning in geuren en kleuren uitlegt hoe hij bij Luna een volle luier ververst. Maar al snel wordt de situatie link en zelfs bloedstollend gevaarlijk.
Plichtsbesef
Henning blijkt een consciëntieus jongetje te zijn dat steeds het goede wil doen – net als de volwassen Henning, dus. De kindertijd vormt ons, lijkt hier duidelijk de boodschap. Plichtsbesef maakt de kleuter soms angstig. Hij weet wat zijn ouders van hem verwachten en probeert niet in paniek te geraken en voor zijn zusje te zorgen. Maar ook die dam van redelijkheid breekt. De hele boel ontspoort. Voor de gruwel en de spanning onhoudbaar worden, daagt er hulp op. Maar het is niet meteen een happy ending.
Henning stapt weer op zijn fiets en keert terug naar vrouw en kinderen. Alsof er niets gebeurd is. Terug in Duitsland confronteert hij zijn moeder, die nog een verrassende uitleg in petto heeft.
Juli Zehs aanpak werkt wel; de omslag in het verhaal doet je voortlezen. De Duitse, die bekend is van Vrije val, Nultijd en Ons soort mensen, houdt ervan in haar romans thrillerelementen te introduceren. Ze doet het hier zelfs in wat op het eerste gezicht een analyse van en een commentaar op de rol van de man in de huidige samenleving is.
Misschien zijn de perikelen van de verlaten kinderen soms wat ongeloofwaardig, maar Zeh is een vakvrouw en houdt ook dan het verhaal overeind – een talent dat haar, net als haar status van bestsellerauteur, soms ten goede, soms ten kwade wordt geduid.
Juli Zeh houdt ervan in haar romans thrillerelementen te introduceren
Juli Zeh kent Lanzarote goed, bovendien. Ze woont in het Havelland bij Berlijn, maar brengt vaak tijd door op het Spaanse eiland om te schrijven. Die vertrouwdheid met het decor behoedt haar ervoor in haar roman de beschrijving van de omgeving dramatisch of in Instagramkleuren aan te zetten, een verleiding die moeilijk te weerstaan is als je Lanzarote ooit voor een vakantie bezocht hebt.