Executieve zet deur open voor vrouwelijke imams
‘Waarom niet?’ Zo antwoordt Mehmet Üstün, voorzitter van de Moslimexecutieve, op de vraag of ook vrouwen de nieuwe imamopleiding in ons land kunnen volgen. ‘Er is geen verschil tussen man en vrouw.’
BRUSSEL I Üstün is behalve voorzitter van de executieve ook secretaris bij Afor, de vzw die het theologische luik van de opleiding zal organiseren. Het eerste, meer algemene luik, komt onder de hoede van de KU Leuven. Üstün had eerder in deze krant al te kennen gegeven dat hij actief wil meewerken aan een vervrouwelijking van de Belgische moskeeën.
De invoering van een Belgische imamopleiding sluit overigens niet uit dat er in ons land nieuwe imams aan de slag gaan die hun opleiding volledig in het buitenland genoten. Ook zogenaamde ‘importimams’ uit onder meer Turkije kunnen België nog altijd binnen als ze van de Dienst Vreemdelingenzaken groen licht krijgen. ‘We kunnen imams niet verplichten om het Belgische diploma te behalen. Maar we hopen dat we met de opleiding de invloed van onder meer SaudiArabië kunnen terugdringen’, zegt Sieghild Lacoere, woordvoerster van minister van Justitie Koen Geens (CD&V). Nu starten aan de Islamitische Universiteit van Medina (SaudiArabië) volgens onze informatie jaarlijks gemiddeld zo’n dertig Belgen.
Binnen de islam is de autoriteit van de imam een gevoelig punt: wie bijvoorbeeld aan de Islamitische Universiteit van Medina studeert, geniet veel aanzien – zelfs al wordt die studie niet afgerond. De vraag is of de Belgische imamopleiding eenzelfde aanzien zal genieten binnen de geloofsgemeenschap.
BRUSSEL I ‘Haatimams’ of ‘haatpredikers’: het is internationaal een taaie strijd tegen radicale en conservatieve islamitische leiders. Ook in ons land. In de hoop meer vat te krijgen op wat in Belgische moskeeën wordt gepredikt, komt er na jarenlang overleg tussen de overheid en het Executief van de Moslims van België (EMB) een officiële imamopleiding (DS 26 december).
De KU Leuven voorziet hierbij in een getuigschrift voor negen algemene, al bestaande vakken rond religie en samenleving. ‘De universiteit leidt dus zelf geen imams op’, verduidelijkt Johan De Tavernier, decaan van de faculteit theologie en religiewetenschappen. ‘Het getuigschrift dat de studenten met deze vakken behalen, geldt als een kwaliteitsgarantie aangezien we aan onze faculteit een aan de moderniteit aangepaste visie op religie doceren. Bovendien garandeert deze tweejarige opleiding dat de potentiële imams bekwaam zijn om in het Nederlands college te volgen en examen af te leggen.’
Het document is vereist om het tweede, theologische luik van de opleiding te kunnen volgen, georganiseerd door Afor, een vzw onder de vleugels van de Moslimexecutieve. Die opleiding wordt gegeven in het Nederlands én het Arabisch en zal plaatsvinden in de Grote Moskee in Brussel.
Mehmet Üstün, voorzitter van de Moslimexecutieve en secretaris van Afor, laat ook weten dat binnen twee weken een overeenkomst wordt gesloten met de UCLouvain voor de Franstalige tegenhanger van de algemene opleiding aan de KU Leuven.
1. Waarom verbindt een katholieke universiteit zich aan een officiële imamopleiding?
‘We hebben de expertise in huis’, zegt Johan De Tavernier (KU Leuven). Hij verwijst onder anderen naar theologe Chaïma Ahaddour en koranspecialist Mehdi Azaiez. ‘Zij zijn ervaren in zowel theologisch denken, bijvoorbeeld islamitische ethiek, als in de moderne, religiewetenschappelijke en dus meer historische benadering van de islam.’ Mehmet Üstün (EMB) vindt de ‘historische geloofstraditie een voordeel’ bij de oprichting van een imamopleiding. ‘De KU Leuven is tenslotte de grootste en oudste universiteit van het land. Die traditie vinden we belangrijk.’
2. Maakt de opleiding een einde aan de invloed van onder meer SaudiArabië op Belgische imams?
‘We hopen dat we die invloed kunnen terugdringen door een opleiding in eigen land aan te bieden’, zegt Sieghild Lacoere, woordvoerster van minister van Justitie Koen Geens (CD&V), ‘maar het is niet realistisch om te verwachten dat die invloed er nooit meer zal zijn.’
3. Zullen de in België geschoolde imams voldoende autoriteit hebben binnen de eigen geloofsgemeenschap?
Dat weten we pas zeker over zes jaar, als de eerste ‘Belgische imams’ afstuderen. Binnen de islam is de autoriteit van de imam een gevoelig punt: wie bijvoorbeeld aan de Islamitische universiteit van Medina studeert, geniet veel aanzien – zelfs al wordt die studie niet afgerond. De vraag is of de Belgische imamopleiding eenzelfde aanzien zal genieten.
De imamopleidingen in Nederland waren alvast geen onverdeeld succes: van de drie opleidingen zijn er al twee stopgezet. Een van de terugkerende pijnpunten bleek de vrees vanuit de moskeekoepels dat de overheid de geloofsinhoud zou bepalen. Islamoloog Welmoet Boender (Universiteit Leiden) zei daarover in de Nederlandse krant Trouw: ‘Op universiteiten in heel Europa zie je dat bij opleidingen islamitische theologie het kritisch reflecteren centraal staat. Dit staat tegenover het normatieve onderwijs dat van moskeeën uitgaat.’
In de imamopleidingen die de Nederlandse overheid financierde, vertaalde die vrees zich in een gebrek aan studenten. De niet door de overheid gefinancierde opleiding telde wel meer studenten, maar van hen vond er slechts één werk als imam.
Een bijkomend, praktisch probleem in Nederland bleek de hoge uitval omdat ‘veel studenten de opleiding als tweede studie deden’, aldus Boender in Trouw. Ook de Belgische imamopleiding mikt niet alleen op imams, maar ook op islamitische consulenten, predikanten, theologen …
4. Betekent dit dat ook vrouwen de opleiding kunnen volgen en zelfs imam worden?
‘Waarom niet?’, zegt Mehmet Üstün (EMB en Afor). ‘Er is geen verschil tussen man en vrouw.’ Üstün gaf eerder in deze krant al te kennen dat hij actief wil meewerken aan een vervrouwelijking van de Belgische moskeeën (DS 24 augustus). Toen lanceerde hij een oproep voor achttien vrouwelijke predikanten, om wekelijkse lezingen en preken te organiseren voor moslima’s. Maar nu zet hij dus ook de deur open voor vrouwen om imam en dus voorganger te worden, tot dusver een mannelijke aangelegenheid.
‘Er zullen geen handboeken zijn. De docenten bepalen zelf de lesinhoud’ MEHMET ÜSTÜN
Voorzitter Moslimexecutieve en secretaris Afor
5. Dé islam bestaat niet: er zijn verschillende strekkingen. Zal elke moslim aansluiting vinden bij de opleiding?
Belgen met een Marokkaanse migratieachtergrond maken de grootste groep moslims uit in ons land, op de tweede plaats zijn dat gelovigen met een Turkse achtergrond. Zij hangen verschillende stromingen aan. Johan Leman, theoloog, antropoloog en voorzitter van het Molenbeekse integratiecentrum Foyer, hoopt dat Afor de opleiding zal diversifiëren om tegemoet te komen aan die verschillen. ‘Zo anticipeer je op buitenlandse religieuze universiteiten, die evident kritiek zullen hebben en zo hun imamopleiding als superieur zullen aanprijzen’, aldus Leman.
Mehmet Üstün, zelf van Turkse origine, is alvast niet van plan met verschillende modules te werken. ‘We zullen een academische commissie oprichten en daarin zullen alle strekkingen vertegenwoordigd zijn. De leden zullen zowel uit Vlaanderen, Wallonië als Brussel komen. Het doel is om een vreedzame islam te prediken die de Europese waarden respecteert.’
6. ‘Het is van belang dat we weten wat imams in spe studeren’, motiveerde minister van Justitie Koen Geens de officiële imamopleiding in België. Hoe zullen we dat weten?
Anders gezegd: zal er toezicht zijn? ‘Daarvoor kijken we naar de Moslimexecutieve en naar de Grote Moskee’, zegt Geens’ woordvoerster. Üstün bevestigt dat Afor vzw zelf zal instaan voor het toezicht. Bepalen zij dan ook de handboeken? ‘Er zullen geen handboeken zijn’, zegt Üstün. ‘De docenten bepalen zelf de lesinhoud en indien zij handboeken wensen te gebruiken, kiezen zij die uit.’
7. Zal het Belgische diploma gekoppeld worden aan de financiering van moskeeën?
Zal alleen een moskee die met een in België opgeleide imam werkt, kans maken op erkenning en financiering van de Belgische overheid? Dat liet minister Geens immers verstaan in een interview in De Morgen in 2016. ‘Dat zou aan te bevelen zijn’, zegt zijn woordvoerster. ‘Bij een erkenningsaanvraag van een moskee zou er een naam van de eerste imam opgegeven moeten worden.’