En dokter Chenay (98), hij werkte voort
Terwijl Frankrijk staakt over de pensioenhervormingen van president Macron, ontvangt de 98jarige dokter Christian Chenay nog steeds plichtsbewust patiënten. Hij zag het beroep veranderen, maar ook de Parijse banlieue waar hij woont en werkt.
PARIJS I Alleen op maandag en woensdag opent dokter Christian Chenay de deuren van zijn praktijk. Dan kan het wachten beginnen. Naast de deur hangt een blaadje met ernaast een pen aan een draadje. De eerste twintig patiënten die hun naam erop schrijven, hebben geluk. De rest mag weer naar huis. ‘Tot een paar maanden geleden ontving ik nog dertig patiënten per dag, maar dat werd wat te veel’, geeft de dokter toe.
Chenay is een fenomeen in de Parijse banlieue ChevillyLarue. ‘Hij is de oudste dokter van de wereld’, zegt zijn vrouw trots. ‘Neen hoor. In de Verenigde Staten en Japan zijn er nog veel oudere dokters’, zegt Chenay bescheiden.
Medische woestijn
Er zijn patiënten die voor dag en dauw op de stoep staan te wachten tot dokter Chenay aan zijn spreekuur begint. Hij is voor velen van hen al verschillende generaties lang de familiehuisarts. En veel meer dan dat. ‘Hij neemt nog echt de tijd om te luisteren’, klinkt het in de wachtkamer.
‘Mocht ik voltijds patiënten ontvangen, dan zou de wachtzaal ook vol zitten’, zegt de dokter. ‘Er zijn maar drie huisartsen hier in ChevillyLarue, voor 19.000 inwoners. Toen ik me hier in 1951 installeerde waren we nog met dertien. Voor veel minder inwoners.’ De voorbije decennia is de bevolking in de Parijse rand exponentieel gestegen en dat bracht de nodige problemen met zich mee.
Een paar keer heeft Chenay overwogen zijn doktersjas aan de haak te hangen. De eerste keer was in 1997, nadat zijn eerste vrouw Marthe was neergestoken. ‘Een patient die dacht dat ik zijn handicap niet ging erkennen kwam in een razernij de praktijk binnen. Mijn vrouw had de pech de eerste te zijn die hij tegenkwam. Ze kreeg zeventien messteken en kwam het nooit te boven.’
Toch deed hij voort. ‘Ik kan mijn patiënten toch niet in de steek laten?’ Het tekort aan huisartsen is een probleem waar heel Frankrijk mee kampt. De helft van de huisartsen is er ouder dan zestig jaar. Kleine dorpen zagen hun dokters verdwijnen, maar het probleem is nog groter in de arme
buitenwijken van de hoofdstad.
Toen zijn zoon, met wie hij jarenlang samen een praktijk had, twee jaar geleden wel met pensioen ging, besloot Chenay een vervanger te zoeken. ‘Er waren veel geïnteresseerden, maar zodra ze de boekhouding zagen, haakten ze af. Niemand wil hier nog huisarts worden. Dit is een désert médical.’
Geen bril, prima gehoor
En dus doet de dokter dapper door. ‘Als je stopt, begin je af te takelen. Ik beweeg veel tijdens de consultaties, ik school me nog altijd bij, ik doe mijn administratie op de computer, ik ontvang mensen in duizendenéén talen. Ik gebruik zo’n vertaalapp op mijn smartphone. In het Turks gaat dat bijzonder goed, maar Arabisch is moeilijker, met al die verschillende dialecten.’ Niets verraadt zijn hoge leeftijd. Geen bril, een prima gehoor. Hij mankt alleen een beetje, een blessure die hij opliep toen hij in de Tweede Wereldoorlog van een trein sprong om te ontsnappen aan de verplichte werkdienst in bezet Frankrijk.
Hij ging geneeskunde studeren in Nantes, zodat hij niet in het leger moest. Om zijn studie te kunnen betalen, werkte hij deeltijds als lasser op de scheepswerven in SaintNazaire. Na de bevrijding kon hij aan de slag in een psychiatrie in de buurt van Parijs en bleef hij ook in de academische wereld actief. Hij vertrok naar de Verenigde Staten om les te geven in Chicago en Los Angeles en specialiseerde zich in het menselijke brein en zenuwstelsel. Zijn onderzoeken leverden hem een plaatsje op in de ‘Who’s Who’ van Amerika, een lijst van de meest prominente figuren van het land.
Drugs en radicalisering
Terug in Frankrijk, werd hij huisarts. ‘Psychiaters op het terrein’, noemt hij die. ‘Een groot deel van de ziektes komt voort uit psychische problemen. Dokters zouden daarop getraind moeten worden. En de tijd moeten nemen om te luisteren.’
Vandaag is Chenay voor de derde keer getrouwd. Zijn Vietnamese vrouw MarieSuzanne is twintig jaar jonger dan hij. ‘Zij zou wel willen dat ik stop met werken, om samen te genieten van onze oude dag’. Het is voor het eerst dat de oudste dokter van Frankrijk erover nadenkt. Voor de liefde zou hij het doen. Maar hij geeft toe: ‘Het wordt er hier niet makkelijker op. De enige business die hier in de wijk overleeft, is de drugsbusiness. Ik krijg veel verslaafden over de vloer.’
Ook radicalisering is een probleem. ‘Na de aanslagen op Charlie Hebdo in 2015 hoorde ik hier vooral ‘‘bravo’’. Bij de Bataclan was dat gelukkig anders. Zelf ben ik ook al bedreigd geweest. Ze zouden mijn keel oversnijden als ik me niet bekeerde. Maar ik heb de Koran, net als veel andere heilige geschriften, meermaals gelezen.’ Het boek – een cadeautje van een patiënt – staat vooraan in zijn overvolle boekenkast uitgestald, naast ‘Microsoft voor dummies’ en ‘Le Vrai Régime anticancer’.
‘Humor is onmisbaar’
‘Vroeger had men veel respect voor dokters. Nu komen ze hier binnen en zeggen: ‘‘Ik heb op internet gelezen dat ik dit heb. Ik heb dat medicijn nodig, geef me nu maar een voorschrift’’.’ Ze hebben die ziekte natuurlijk helemaal niet en de behandelingen die ze willen, hebben ze niet nodig. Vaak geloven ze je niet en gaan ze zeuren omdat je hen niet wil geven wat ze vragen’, lacht Chenay. ‘Ik lach ermee. Humor is onmisbaar. Zonder humor zou ik het misschien niet zo lang volgehouden hebben.’
Dan zijn er nog het stijgende huishoudelijk geweld, gevaarlijke ziektes zoals tbc die met de migratie zijn teruggekomen, maar ook de bergen administratie die bij het beroep komen kijken en de onbetaalde facturen die in zijn kast liggen. Het lijstje met grieven is lang en de vraag van MarieSuzanne om te stoppen met werken en samen met haar in de tuin te werken, wordt steeds aanlokkelijker. ‘Niet dat ik ooit helemaal zal stoppen, hoor’, zegt Chenay met een glimlach. Hij gaat, naast zijn spreekuren, wekelijks op ronde in een rusthuis voor geestelijken in de buurt. ‘Zijn oudjes’ – zoals hij ze noemt – kan hij niet in de steek laten. ‘Ik verzorg hen, sommigen zijn ernstig ziek, maar ik moedig hen vooral aan om de moed erin te houden’.
‘Liefde houdt je gezond’
Het geheim om lang en goed te leven, kent hij niet. ‘Ik heb nooit drugs genomen, te veel gedronken of gerookt. Ik zou zeggen: vermijd die drie dingen. Maar wat nog belangrijker is: leer omgaan met stress. Je kunt het niet vermijden en je hebt het zelfs nodig om weerstand te creëren, maar je moet leren hoe ermee om te gaan. Als het even wat minder gaat, neem dan de tijd om even echt te ontspannen. Al is het maar voor twee minuten. En ik heb ook gewoon veel geluk. Mijn vrouw en ik houden van elkaar, liefde houdt je gezond.’
Of hij nog dromen heeft? ‘MarieSuzanne wil graag verhuizen, naar de Verenigde Staten. Ik heb daar als jongeman een schitterende tijd gehad. Ook later ben ik nog veel naar de VS gereisd. Ja, ik zou het wel willen. Maar … ik heb hier mijn familie en mijn patiënten. En wat dan met mijn oudjes?’
‘Vroeger had men veel respect voor dokters. Nu komen ze hier binnen en zeggen ‘‘ik heb op internet gelezen dat ik dit heb. Ik heb dat medicijn nodig, geef me nu maar een voorschrift’’’
De helft van de huisartsen in Frankrijk is ouder dan zestig jaar. Kleine dorpen zagen hun dokters verdwijnen, maar het probleem is nog groter in de arme buitenwijken van Parijs