Waar rook is, is kerstwarmte
Podium ‘Smoke’, een warmhartige mozaïek van toevallige ontmoetingen, is een kerstverhaal afgestemd op de grootstad.
Met zijn kaarsrechte witte balken van verscheidene hoogtes doet het decor van Smoke wat aan de skyline van New York denken. Vreemd is dat niet: de voorstelling is gebaseerd op Auggie Wren’s Christmas story, een kortverhaal van Paul Auster dat de auteur later tot de Hollywoodfilm Smoke (1995) herwerkte. Austers mozaïek van mensenlevens die elkaar kruisen rond een sigarenwinkel gold als antigif voor de kilheid van de miljoenenstad.
Speciaal voor het festival Wintervuur hernemen de Antwerpse gezelschappen Skagen, De Nwe Tijd en De Roovers zijn moderne kerstverhaal. Aan de kern is weinig veranderd. Sigarenverkoper en fotograaf Auggie (Robby Cleiren) stoot na jaren op zijn exvriendin (Suzanne Grotenhuis), die met hem een dochter blijkt te hebben (Ikram Aoulad). Op Auggies foto’s herkent een schrijver (Mathijs F. Scheepers) zijn overleden vrouw. Zelf wordt hij van de dood gered door een jongen (Nick Renzo Garcia) die zijn vader (Luc Nuyens) zoekt en zich steeds voor iemand anders uitgeeft.
Dat laatste lijkt de gemene deler in deze rokersketting over alle klassen en kleuren heen: tijdens hun anonieme contacten kunnen ze heel even van nul beginnen en zichzelf een ander bestaan liegen. Logisch dat de makers zo graag teruggrijpen naar de songs van Tom Waits, de bard met de stem van schuurpapier die bij voorkeur de dakloze zwervers, dronkenlappen en prostituees bezingt.
Zo beklijvend als Waits’ verhalen zijn de tafereeltjes die de prima acteurs opvoeren niet – daarvoor wordt er te vluchtig heen en weer gezapt. In dit collectieve maakwerk telt uiteindelijk wat de verhalen verbindt: de rook zelf, die tussen de levens cirkelt en ze metaforisch aan elkaar vlecht. Als dit kleinood op zijn best is en de toevallige contacten een diepere betekenis suggereren, krijgt de banaliteit een poëtische vonk.
Een schilderij van de Britse schilder Thomas Gainsborough mag het land niet uit. Nochtans was het werk in juli privé verkocht.
De Britse minister van Cultuur Helen Whately noemt Gainsborough een van de grote portretschilders van Engeland. Zijn oliedoek Going to market, early morning (1773), een landschap waarin een groep reizigers langs een moeder en haar kind passeert, is een absoluut teken van zijn meesterschap.
Voor de persoon die het werk op 3 juli kocht op een veiling van Sotheby’s voor 9,4 miljoen euro, betekent die bewondering een teleurstelling. Whately, geadviseerd door een commissie voor de export van kunst (RCEWA), heeft een aanvraag van de nieuwe eigenaar om het werk buiten Engeland te brengen, geweigerd.
Ze hoopt dat er een Britse koper opdaagt die dezelfde prijs wil betalen, zodat het werk in GrootBrittannië blijft. Onlangs hief ze eenzelfde exportverbod op een werk van Johann Liss, The temptation of Mary Magdalene, dat tot 24 augustus 2020 op een Britse koper zal wachten.
In GrootBrittannië kan een schilderij een exportlicentie geweigerd worden als het beschouwd wordt als een ‘nationale schat’. Dat is het geval wanneer het verbonden is met de nationale geschiedenis, esthetisch van buitengewone kwaliteit is, of een bouwsteen is voor kunst, geschiedenis en onderwijs.
Christopher Baker, lid van de RCEWA, is overtuigd dat de drie criteria van toepassing zijn. Hij verklaart in The Guardian dat het schilderij vaak een plaats kreeg op belangrijke exposities. ‘In de loop van de geschiedenis is het sterk verbonden met erg belangrijke collecties, al sinds het geschilderd werd. Het zou niet meer dan gepast zijn dat het een permanent thuis vond in een publieke Britse collectie.’
De minister heeft haar exportverbod voor Gainsborough ingesteld tot 22 maart 2020, maar dat kan verlengd worden tot 22 september. Zelfs als er minder geboden wordt, zal het ministerie van Kunst, Erfgoed en Toerisme zo’n bod overwegen. Dat kan nodig zijn, want vaak wordt na een dergelijk verbod toch geen koper gevonden.
In GrootBrittannië kan een schilderij een exportlicentie geweigerd worden als het beschouwd wordt als een ‘nationale schat’