Rechtspreken zonder menselijk contact
Justitie smeedt plannen om ook de rechterlijke macht zo veel mogelijk vanop afstand te laten draaien. ‘Maar voor ik iemand aanhoud, wil ik hem wel nog altijd in levenden lijve zien’, zegt Philippe Van Linthout.
‘Justitie mag niet stilvallen’, zegt Hugo Lamon, de woordvoerder van de Orde van Vlaamse Balies. Maar justitie organiseren met zo weinig mogelijk intermenselijk contact vraagt een mentaliteitsverandering en een hele set nieuwe regels. Om dit cruciale schip drijvende te houden, biedt de volmachtenwet een uitweg. De regering keurt die wet donderdag goed. De regering voorziet daarin ook de macht om ‘de goede werking van de rechterlijke instanties te verzekeren’. Het kabinet van minister van Justitie Koen Geens (CD&V) werkt naarstig aan teksten om invulling te geven aan deze volmacht.
Verlenging termijnen
De werking van justitie in burgerlijke zaken draait de komende tijd op een lager pitje. ‘Daarom verlengen we alle termijnen in burgerlijke zaken’, zegt Geens. Hoelang precies, moet nog bepaald worden. ‘Daarmee willen we vermijden dat mensen voor een verrassing komen te staan.’ Voor de lopende procedures schakelen we zo veel mogelijk over naar een schriftelijke procedure, waardoor heel wat verplaatsingen wegvallen. De wet voorziet al in veel meer mogelijkheden om schriftelijk te werken dan de rechtbanken in de praktijk toepassen.
De verlenging van die termijnen werkt voldoende retroactief. Justitie draait zeker in burgerlijke zaken al op een veel trager ritme. Het College van Hoven en Rechtbanken beveelt aan dat nieuwe zaken pas ingeleid worden na 19 april, met uitzondering van de dringende. De lopende zaken worden zoveel mogelijk tot na 19 april uitgesteld, als ze niet schriftelijk afgehandeld kunnen worden.
Advocaat zonder verdachte
‘In tegenstelling tot wat sommigen beweren, draaien wij full force’, zegt Philippe Van Linthout, covoorzitter van de Vereniging van Onderzoeksrechters. In strafzaken ligt een mogelijk tragere werking veel gevoeliger, zeker als het over vrijheidsberoving gaat. ‘We moeten erover waken dat ook in deze tijden de rechten van de verdachten zoveel mogelijk gevrijwaard blijven.’ Van Linthout vindt dat we niet mogen tornen aan de termijnen waarin verdachten voor de onderzoeksrechter en de raadkamer moeten verschijnen. Voorlopige hechtenis blijft delicaat.
‘Aan die termijnen raken we niet’, verzekert Geens. ‘We waken er wel over dat de verdachten veel minder in persoon voor de raadkamer verschijnen en veel meer vertegenwoordigd worden door hun advocaat.’ Dat moet de overbrenging van en naar de gevangenissen vermijden. Zittingen van de raadkamer – waar besloten wordt of iemand al dan niet blijft aangehouden – duren vaak niet lang.
‘De meeste verdachten en advocaten maken daar nu al geen probleem van’, zegt Van Linthout. ‘Maar als ik iemand de eerste keer aanhoud – dat is zo ingrijpend – wil ik hem in levenden lijve zien. Dat kan perfect als we ons aan de afstandsregels houden.’ Ook dat vormt geen probleem voor Geens.
De strafrechtbanken zullen wel op een lager pitje draaien. ‘Maar het is belangrijk dat ze blijven draaien, want wie vrijkomt, maakt plaats voor een ander die binnenkomt’, zegt Geens, die de hoop uitspreekt dat waar mogelijk de verdachten in plaats van in
‘We moeten erover waken dat ook in deze tijden de rechten van de verdachten zoveel mogelijk gevrijwaard blijven’
In het is het bijzonder rustig. voorlopige hechtenis zoveel mogelijk een elektronische enkelband krijgen. Justitie stelt alles in het werk om de gevangenissen coronavrij te houden.
Geen getuigen
De eerste prioriteit is justitie drijvende te houden. Het is belangrijk dat we al die tijdelijke afwijkingen helder bepalen. ‘We moeten absoluut vermijden dat daar achteraf iemand over valt omdat de regels niet goed uitgewerkt zijn’, zegt Van Linthout.
Ook sommige anachronismen in ons rechtssysteem worden extra zichtbaar. Zo is bij een notarieel testament nog altijd vereist dat er twee getuigen aanwezig zijn. Omdat mensen in risicogroepen vaak een testament opmaken en ook de getuigen tot die groepen behoren, denkt justitie eraan deze voorwaarde tijdelijk te schrappen. Of eventueel zelfs definitief.
PHILIPPE VAN LINTHOUT Covoorzitter Vereniging van Onderzoeksrechters