Corona zet Europees taboe op de helling
Het coronavirus zou wel eens een van de taaiste Europese taboes kunnen doen sneuvelen: alle leden van de eurozone die samen schuld aangaan.
‘We bekijken de mogelijkheden om een nieuwe verdedigingslinie aan te leggen’, tweette eurogroepvoorzitter Mario Centeno eerder deze week. Hij heeft zich de oorlogstaal die bij corona hoort al helemaal eigen gemaakt. Over de aard van de verdedigingslinie liet hij geen bijzonderheden los, maar het zou er wel eens op kunnen neerkomen dat de leden van de eurozone gezamenlijk geld zullen lenen.
De uitgifte van schulden door alle lidstaten van de eurozone samen was tot nu toe een taboe. Noordelijke lidstaten waren tegen dergelijke euroobligaties, omdat ze vreesden dat ze daarmee minder verantwoordelijke landen een vrijbrief zouden geven om de financiële teugels te laten vieren. Vooral in Duitsland was de weerstand tegen zo’n ‘transferunie’ groot.
Maar de coronacrisis heeft alle zekerheden op de helling gezet. ‘De uitgifte van coronaobligaties is een methode om de risico’s beter te spreiden’, legt hoogleraar Paul De Grauwe (London School of Economics) uit. ‘Italië en Spanje zijn zwaar getroffen door de epidemie, en zij hebben ook een hoge overheidsschuld. Om te voorkomen dat zij hun schulden nog verder moeten verhogen en daardoor nadien mogelijk problemen voor de hele eurozone zouden kunnen veroorzaken, lijkt het me goed dat er nu solidariteit is binnen de muntunie.’ Het traditionele bezwaar dat daardoor slecht gedrag beloond wordt, gaat nu niet langer op. Want het virus treft alle landen.
Schok van buitenaf
Minister van Financiën Alexander De Croo (Open VLD) zit op dezelfde lijn. ‘Alle lidstaten geven nu geld uit aan het ondersteunen van de economie. Maar wat erna? Na de overwinning van de ziekte zitten we misschien met een gigantische schuldenberg. Als we belangrijke landen als Italië en Spanje tien jaar op droog zaad zetten, dreigen we grote instabiliteit te veroorzaken in de eurozone. We moeten nu een systeem van Europese garanties inzetten om de impact voor iedereen zo snel mogelijk door te spoelen.’ De Croo vergaderde gisteravond met zijn collega’s van de eurogroep, om de Europese Raad van morgen voor te bereiden. Er wordt verwacht dat de Europese regeringsleiders dan beslissingen zullen nemen.
Tal van Europese academici pleiten voor zo’n aanpak. Zo’n vierhonderd academici, onder wie Thomas Piketty en Gabriel Zucman, ondertekenden een open brief in die zin, in de Financial Times. Zaterdag pleitten zeven Duitse economen in de
‘Als we Italië en Spanje tien jaar op droog zaad zetten, dreigen we grote instabiliteit te veroorzaken in de eurozone’
ALEXANDER DE CROO (OPEN VLD) Minister van Financiën
Frankfurter Allgemeine Zeitung voor ‘crisisobligaties met een gemeenschappelijke aansprakelijkheid’. En op dezelfde dag publiceerden dertien economen, onder wie twee Duitsers, een oproep voor een ‘Covid Credit Line’ die door het Europese noodfonds, het European Stability Mechanism (ESM), zou kunnen worden uitgegeven.
Een van de ondertekenaars van die laatste oproep is Arnoud Boot, die economie doceert aan de Universiteit van Amsterdam. ‘Het unieke aan de huidige situatie is dat de schok van buiten komt. Je kunt geen enkel land iets verwijten. We strijden tegen een gemeenschappelijke vijand, en dan is het niet het moment om discussies te voeren op basis van de oude tegenstellingen’, zegt hij aan de telefoon.
Muizen vangen
Boot en zijn medestanders hebben hun voorstel vrij gedetailleerd uitgewerkt. Het noodfonds ESM geeft eigen obligaties uit. Het is bedoeld om landen in moeilijkheden te helpen, maar koppelt strenge voorwaarden aan die hulp. Voor gebruik van de speciale covidkredietlijn zouden die voorwaarden achterwege kunnen blijven, maar het geld zou wel rechtstreeks aan de coronacrisis gelinkt worden. Hoe zwaarder een land door de epidemie getroffen is,
hoe meer het zou mogen lenen. Van landen die door het ESM gesteund worden, kan de ECB beslissen onbeperkt obligaties op te kopen.
Duitse regeringsbronnen zeiden tegen Bloomberg dat ze bereid zijn een oplossing via het ESM te ondersteunen. De Nederlandse regering liet al weten geen voorstander te zijn van onvoorwaardelijke inzet van het ESM. Ook Duitsland, Finland en Oostenrijk vinden wel dat er voorwaarden verbonden moeten worden aan toekenning van ESMkredieten. Spanje en Italië zijn daar tegen. België vindt dat de kwestie vooral pragmatisch bekeken moet worden. De Croo: ‘Zoals het spreekwoord luidt: het doet er niet toe of de kat zwart of wit is, als zij maar muizen vangt.’
Boot pleit voor milde voorwaarden. ‘Het lijkt me evident dat er een link moet zijn tussen de crisis en het gebruik van het noodfonds.’ Hij vindt niet dat de noodkredieten een voorbode moeten zijn voor een algemener gebruik van gezamenlijke euroobligaties.
‘De totstandkoming van een monetaire unie is gekoppeld aan politieke macht. De fricties tussen de lidstaten kun je alleen op lange termijn oplossen. Voor echte euroobligaties is er nog geen democratische legitimatie. Maar nu hebben we wel iets nodig om de crisis te bestrijden’.
‘Je kunt geen enkel land iets verwijten. We strijden tegen een gemeenschappelijke vijand’
ARNOUD BOOT Hoogleraar