Zuid-Europa heeft genoeg van Hollandse ‘kleinzieligheid’
De coronacrisis rijt de wonden van de financiële crisis weer open binnen de EU. Maar Italië, Spanje en Portugal pikken de hardvochtigheid van Den Haag niet meer en vormen deze keer een blok.
BRUSSEL I Weerzinwekkend. Zinloos. Totaal onaanvaardbaar. De Portugese premier Antonio Costa was donderdagavond na de Europese top snoeihard voor de Nederlandse regering, die zich hard opstelde tegen extra Europese noodmaatregelen in de strijd tegen het coronavirus. ‘Die terugkerende kleinzieligheid bedreigt de toekomst van de EU’, zei Costa die zijn land door de economische crisis sleepte.
Hij viseerde vooral de Nederlandse minister van Financiën Wopke Hoekstra (CDA). Tijdens onderhandelingen met zijn collega’s begin vorige week vroeg hij de Europese Commissie uit te zoeken waarom eurolanden zoals Nederland en Duitsland de jongste jaren financiële buffers opbouwden en andere niet. ‘Niemand wil nog naar Nederlandse ministers van Financiën luisteren zoals in 2008, 2009, 2010 en nadien’, aldus Costa.
De Portugees vroeg in 2017 het ontslag van Jeroen Dijsselbloem als voorzitter van de eurogroep na deze uitspraak: ‘Ik kan niet al mijn geld aan drank en vrouwen uitgeven om daarna om hulp te vragen.’
De frustratie van Costa was niet los te zien van de houding die premier Mark Rutte (VVD) donderdagavond innam. De mogelijkheid om coronaobligaties uit te geven, schoot Rutte af. ‘Een hele groep landen wil dit niet’, zei hij achteraf. Maar ook voor het inzetten van het noodfonds ESM – ‘de Europese bazooka’ – staan Rutte en Hoekstra op de rem. Te vroeg, vinden zij. En als het moet, dan alleen onder strenge voorwaarden.
Protestants Nederland
Rutte verwoordt een overtuiging die populair is in het protestantse Nederland. ‘In het Bijbelse verhaal adviseert Jozef aan de farao om in de zeven vette jaren te sparen voor de zeven magere jaren’, twitterde Andries Knevel, tvpresentator en theoloog. ‘Nederland heeft dat geweldig gedaan. Moeten we nu onze graanschuren openen voor landen als Italië, Frankrijk en België die zeven jaar hebben feestgevierd?’
Nederland staat niet alleen met die strenge houding – ook Duitsland, Oostenrijk en Finland willen niet weten van Europese coronaobligaties. ‘Maar de hardvochtige toon roept bij andere landen felle emoties op’, schrijft NRC Handelsblad. ‘Nederland lijkt dezer dagen in Europa alleen maar vijanden te maken.’ Volgens Philipp Heimberger (Institute for International Economic Studies in Wenen) laat Nederland het morele vingertje beter weg: ‘Het Nederlandse regime als belastingparadijs heeft andere eurozonelanden miljarden gekost.’
Net als tijdens de eurocrisis splijt het coronavirus Noord en ZuidEuropa. Met één verschil: ‘Het interessante aspect van de Europese Raad van donderdagavond is dat Italië en Spanje voor het eerst een coalitie vormden’, schrijft Wolfgang Münchau, columnist bij de Financial Times. ‘Ook Portugal is aan boord. Tijdens de eurozonecrisis slaagde de periferie er nooit in. Nu sluit het zuiden de rangen tegen het noorden.’
‘Europees project niet in gevaar brengen’
De Italiaanse premier Giuseppe Conte en zijn Spaanse collega Pedro Sánchez argumenteren dat er nood is aan een vorm van Europese obligaties nu het virus elke lidstaat treft. En opvallend: Klaas Knot, hoofd van de Nederlandse centrale bank, neemt afstand van Den Haag: ‘Als je ziet wat nu in Italië en Spanje gebeurt, vind ik de roep om solidariteit logisch. Hoe je die invult, is een politiek besluit. Coronaobligaties zijn één manier. In deze fase, waar vrachtwagens met lijken rondrijden op zoek naar crematoria, moet de nadruk liggen op solidariteit.’
Net als Costa waarschuwt Sánchez: ‘Als we nu geen eensgezind antwoord formuleren, zullen de effecten langer nazinderen en brengen we het Europese project in gevaar. We mogen niet dezelfde fouten maken als in 2008, die de kiemen zaaiden voor ontevredenheid en die leidden tot de groei van het populisme.’ ‘Ik hoop dat elk de ernst van de dreiging voor Europa begrijpt, voor het te laat is’, zei de Italiaanse president Sergio Mattarella, aan wiens Europese overtuiging niet getwijfeld kan worden.
‘Moet Nederland nu zijn graanschuren openen voor landen als Italië, Frankrijk en België die zeven jaar feestvierden?’ ANDRIES KNEVEL
Theoloog en tv-presentator