EEN HELIKOPTER BOVEN KNOKKE
Er werd lang over gediscussieerd en nagedacht, maar nu is het er dan toch: helikoptergeld. Ook in België. KnokkeHeist gaat geld uitdelen. Elke bezitter van een tweede verblijf in de kustgemeente krijgt een cheque van 200 euro, te besteden bij de lokale middenstand. Een goedmakertje, omdat corona de tweede verblijven tijdelijk ontoegankelijk heeft gemaakt.
Bovenstaande passage klopt niet helemaal, maar ik kon er niet aan weerstaan om de fameuze helikopter te vermelden. Kwestie van even de aandacht van de lezer te trekken. Strikt genomen is wat Knokke doet niet wat Milton Friedman in gedachten had toen hij in 1969 opperde dat in tijden van crisis het geld met een helikopter over de consumenten uitgestrooid zou kunnen worden. Er zijn drie essentiële verschillen.
Eén: het Knokse geld komt niet van een centrale bank, maar gewoon uit de gemeentekas. De eigenaars krijgen dus eigenlijk een sigaar uit eigen doos. De tweedeverblijfstaks bedraagt 760 euro, waarvan nu 200 euro terugvloeit in de vorm van lokaal te besteden cadeaucheques. Twee: het geld wordt niet met de spreekwoordelijke helikopter uitgestrooid, want slechts een kleine groep profiteert ervan – en dan nog mensen die slechts tijdelijke inwoners zijn. Drie: het geld is niet vrij te besteden, maar kan alleen bij de lokale middenstand worden uitgegeven.
Het is interessant om het Knokse initiatief te vergelijken met dat van de Amerikaanse regering. Die gaat 1.200 dollar uitkeren aan elke Amerikaan (behalve die met hoge inkomens), ook te betalen uit de begroting. Het is niet de eerste keer dat de VS de economie ondersteunen met dit soort betalingen. Ook in 2008 en 2009 gebeurde dat. In 2008 werd maximaal 600 dollar uitgekeerd per persoon, in de vorm van een belastingteruggave. Een jaar later werd een eenmalig voordeel van 6 procent op de loonbelasting toegekend, waardoor huishoudens netto meer konden uitgeven. Het voordeel daarvan is dat consumenten het geld eer der in handen hadden dan bij een teruggave, zo was toen de redenering.
Maar onderzoek door academici wees naderhand uit dat het programma van 2008 huishoudens meer aanzette tot consumptie dan dat van 2009. Als je een cheque of een overschrijving ontvangt, ben je eerder geneigd om het geld uit te geven dan wanneer je nettoloon hoger uitvalt. Dat psychologisch fenomeen is belangrijk om het beoogde effect te bereiken. Maar in beide gevallen werd het bedrag vaker gebruikt om te sparen of om schulden terug te betalen, dan om uit te geven. Om de consumptie aan te wakkeren, is het dus een vrij inefficiënt instrument.
Het initiatief van Leopold Lippens zit beter in elkaar dan die van Barack Obama en Donald Trump
In die zin zit het stimuleringsprogramma van de Knokse burgemeester Leopold Lippens beter in elkaar dan de initiatieven van Barack Obama en Donald Trump. De cheques kunnen niet gebruikt worden om te sparen of schulden af te betalen. Ze moeten worden uitgegeven. Als Lippens slim is, beperkt hij de geldigheidsduur, om zo uitstel van de uitgaven te ontmoedigen. Bovendien is het onmogelijk om de Knokse cheque buiten de kustgemeente te spenderen, wat het ‘weglekken’ van de stimulus onmogelijk maakt. De lokale economie krijgt zo automatisch een stevige duw in de rug. En hoe meer bloeiende horecazaken, hoe meer terrastaks Knokke kan innen. Wie weet, betaalt de uitgave zichzelf zo wel weer snel terug.