‘Wereldeconomie kan er straks helemaal anders uitzien’

Wie de coronacrisis nu nog vergelijkt met de financiële crisis, dwaalt, zegt econoom Branko Milanovic. ‘De recepten en lessen van toen zullen ons nu niet redden.’ Dit heeft alles weg van een oorlogseconomie.

BRUSSEL I Branko Milanovic stelt vast dat regels die in steen ge beiteld leken, razendsnel afbrok kelen in coronatijd. ‘Nog geen maand geleden was je gek ver klaard als je had voorspeld dat de Europese grenzen zouden sluiten of dat Duitsland economisch zou ingrijpen op een manier die tij dens de Griekse crisis ondenkbaar was.’ Aan de telefoon vanuit Was hington DC zegt de in Belgrado ge boren Amerikaanse econoom dat het niet ondenkbaar is dat straks niets nog hetzelfde is. ‘Hoe langer de crisis duurt, hoe groter de kans dat we beginnen te wennen aan de maatregelen.’ In Foreign Affairs schetste Milanovic vorige week nog een akelige toekomst. Wat als we straks behalve een paspoort ook een bewijs van gezondheid nodig hebben om te reizen? Heel wat obstakels kunnen de globali sering straks stokken in de wielen steken. Toen Milanovic nog als hoofdeconoom bij de Wereldbank aan de slag was, goot hij de evolutie van de inkomensverdeling in een beroemde grafiek die de vorm had van een olifant. Daaruit bleek dat de allerarmsten armer gewor den waren en de superrijken rij ker. De olifant werd het beest van de tegenstanders van de globalise ring. Met het coronavirus kreeg de globalisering nog een beest tegen over zich.

De ontrafeling wordt hier en daar toegejuicht. Dreigen de verliezers van vandaag morgen niet nog gro tere verliezers te worden?

‘Adam Smith schreef dat kapi talisten hun kapitaal dichtbij wil den, om zeker te zijn dat ze niet bestolen zouden worden. Globalisering heeft het mogelijk gemaakt om ook vanop afstand controle te houden. Je kan dankzij technologie zien wat er met je kapitaal in Myanmar gebeurt en hoeft je geen zorgen te maken over nationaliseringen. Het is veilig. Nu staat dat op de helling. Het is moeilijk geworden om te reizen, de wereldwijde toeleveringsketen van producten is broos geworden. Als je zoals de VS zo goed als volledig van China afhangt voor je antibiotica, dan besef je nu dat je toch op iets moet kunnen terugvallen in eigen land. Je zal de neiging hebben om de globalisering minder te omarmen. Het is moeilijk om te voorspellen wie daar de winnaars en verliezers van zullen zijn. Sommige banen of investeringen die naar armere landen gingen, blijven in de toekomst misschien in eigen land. Er komt misschien meer vraag naar de diensten van de middenklasse en de werkende klasse die zich in de hoek geduwd voelden.’

Dus als het echt uit de hand loopt, zullen we straks weer zelfvoorzienend proberen te zijn? Dat is geen fijn vooruitzicht.

‘Zo’n vaart zal het niet lopen. Ik wilde vooral duidelijk maken wat het andere eind van het spectrum is. Nu zaten we op het uiterste puntje van de globalisering. Een systeem waarin specialisatie extreem waardevol was. We werden beter in wat we deden en werden tegelijk afhankelijker van elkaar. In deze crisis is alles wat een voordeel was, een nadeel geworden. Je kan zelfs zeggen dat wie ver van de stad woont en zelf in zijn water en voedsel voorziet, beter af is. Er zal een verschuiving komen, weg van die doorgedreven globalisering.’

Moeten we daar blij om zijn?

‘Ik geloof dat globalisering een goede zaak is. Veel zaken werden er goedkoper en beter beschik baar door. Het gevaar is boven dien dat de ontrafeling een impact zal hebben op de daling van de ar moede wereldwijd. Rijke landen zullen minder geneigd zijn om geld in arme landen te pompen. Als dit virus te lang blijft woeke ren, dan zou de wereldeconomie er straks helemaal anders kunnen uitzien.’

Hoe kijkt u naar de maatregelen die worden genomen om de crisis te bezweren? De recepten van de financiële crisis worden van stal gehaald.

‘We proberen de lessen van de financiële crisis toe te passen op een crisis die er in de verste verte niet op lijkt. De vorige crisis was helemaal niet zo globaal als soms beweerd wordt. De Chinese economie bleef groeien, alleen wat trager. Als je de coronacrisis met iets wil vergelijken, dan met een oorlog. Ik zeg niet dat de oude recepten niet nuttig zijn, maar nu staan we gewoon voor heel wat andere uitdagingen die we er niet mee oplossen. Er is niet alleen een vraagschok zoals toen, er is ook een aanbodschok. De fabrieken liggen stil, gebombardeerd als in een oorlog. Plots moet je inzetten op de productie van mondmas kers, handschoenen, beademings toestellen. Deze oorlog duurt ho pelijk niet zo lang als de Tweede Wereldoorlog, maar er zijn veel gelijkenissen met hoe je je tijdens een gewapend conflict organiseert.’

Wat moeten we wel doen?

‘Vooral iedereen ondersteunen. Mensen kunnen niet gaan werken omdat ze dan ziek kunnen worden en de pandemie verergeren. Je moet nu dus mensen geld geven om thuis te blijven en niet te wer ken. Dat is heel moeilijk te vatten voor economen, maar het moet. Geld hoort in de eerste plaats naar personen te gaan, eerder dan het in bedrijven te steken in de hoop dat ze niemand zullen ontslaan.’

Zegt u dan dat pakweg luchtvaart maatschappijen niet gered moe ten worden?

te beantwoorden. Als ze echt een nationaal belang hebben, kan je argumenteren dat ze gered moeten worden. Maar zelfs als veel luchtvaartmaatschappijen nu bankroet gaan, dan moeten we toch niet te pessimistisch zijn. Ooit komt er een einde aan deze crisis en dan zullen we weer vliegen. De vliegtuigen verdwijnen niet, ze worden niet vernietigd. Ik denk dat we niet te veel de focus op bedrijven of sectoren moeten richten. En ook niet op de beurzen. Die zijn zo volatiel, geen mens weet wat ze morgen zullen doen. Het is dan ook niet zinvol om er mee bezig te zijn, tenzij je er geld mee verdient op kap van de crisis.’

Historische winsten of verliezen op de beursvloer. De financiële markten mogen ons niet verblinden, zegt u.

‘Dit is geen probleem dat je oplost door geobsedeerd te zijn door de beurzen. Dan heb je er niets van begrepen. In die zin ben ik verbaasd om te zien hoe iedereen die beurs zo ernstig blijft nemen. Daarom is het ook zo te betreuren dat de Amerikaanse president erdoor bezeten is. Het is het enige in zijn leven waar hij ooit op gereageerd heeft. Hij denkt bovendien dat het hem in deze crisis nuttige informatie oplevert.’

We zien rare dingen gebeuren: confiscaties, zo vreesde Philips even dat Donald Trump met een wet uit de Koreaanse oorlog beademingstoestellen in beslag zou nemen. Grenzen sluiten niet alleen voor reizigers, maar hier en daar ook voor voedsel.

‘Zoals tijdens een oorlog, dan kan je ook volop in beslag nemen en nationaliseren. Het zal allemaal wel min of meer in zijn plooi vallen eens het virus getemd is. Als je in het geval van Philips hoort dat je niet meer mag exporteren naar waar je wil, dan zal je in de eerste plaats niet anders kunnen dan je overgeven. Maar in de toekomst zal je wel twee keer nadenken of je daar nog blijft. In de toekomst zal dat een enorme impact hebben op hoe je je pro

‘Er is niet alleen een vraagschok zoals tijdens de financiële crisis, er is ook een aanbodschok’

BRANKO MILANOVIC Econoom