Oorlogswet moet bedrijven bij de les houden
Na lang aarzelen verplicht Donald Trump General Motors de productie van beademingstoestellen op te voeren en de prijzenslag te stoppen.
Twee weken geleden kondigde General Motors nog aan dat alle Amerikaanse fabrieken door corona op slot gingen. Nu staat er een heel ander bericht op de Twitterpagina van het bedrijf. ‘Wij werven aan.’ Bij de boodschap het beeld van een jonge vrouw die met gekruiste armen, een veiligheidsbril en gele helm in de camera kijkt. Als een 21steeeuwse Rosie the Riveter, het icoon van de oorlogsvrouwen die tijdens de Tweede Wereldoorlog in de fabrieken werkten. Toen rolden in autofabrieken plots bommenwerpers van de band.
Nu gaat GM zich toeleggen op de productie van beademingsapparatuur, cruciaal voor ziekenhuizen om covid 19patiënten in leven te houden. In een andere fabriek zullen massaal mondmaskers gemaakt worden. Dat is het gevolg van de Defence Production Act die Donald Trump nu heeft ingezet tegen GM, een wet uit de tijd van de Koreaanse Oorlog die de president meer macht geeft over bedrijven. De Amerikaanse regering onderhandelde volop met GM over de productie en prijs van cruciaal materiaal, maar dat liep niet vlot. ‘Begin nu beademingstoestellen te maken!’, tweette Trump vorige week nog, in kapitalen. ‘Altijd gedoe met Mary B.’, zo haalde hij uit naar de topvrouw van GM.
Concurrentie
Voor Trump is de inzet van de oorlogswet een opmerkelijke bocht. Onlangs nog verklaarde hij dat de VS geen land is dat zijn bedrijven nationaliseert. ‘Bel maar eens met Venezuela om te horen wat dat hen opgeleverd heeft.’ De president staat al weken onder druk om gebruik te maken van de wet, die voor alle duidelijkheid niet neerkomt op een nationalisering.
Andrew Cuomo, de Democratische gouverneur van de zwaar getroffen staat New York, vertelde in Amerikaanse kranten hoe hij bij een bedrijf een bestelling van mondmaskers plaatste om twintig minuten later al een telefoontje te krijgen dat de prijs omhoog gegaan was omdat een andere staat meer geboden had en klaagde de concurrentiestrijd aan. The New York Times berichtte dan weer over bedrijfsleiders die bedolven werden onder de vraag naar schaars materiaal van landen overal ter wereld net als van gouverneurs en burgemeesters. ‘Trump zegt ons dat we moeten vertrouwen op de vriendelijkheid van bedrijven. Dat heeft nooit gewerkt’, besloot de econoom Paul Krugman op zijn beurt.
Nu is dat alvast helder: de productie van beademingstoestellen die GM in samenwerking met een bedrijf in medische apparatuur zal opschalen, is voor de Amerikaanse markt bedoeld. Washington zal beslissen waar de nood het hoogst is. De prijzen kunnen niet door het dak gaan.
Niet het enige land
Het Nederlandse Philips zei vorige week nog ongerust te zijn ook onder de wet gebracht te worden, waardoor de Amerikaanse staat de beademingstoestellen die het in de VS maakt, zou kunnen opvorderen. Nochtans zijn de VS niet het enige land dat in volle coronacrisis de thuismarkt beschermt. Nederland heeft de Vorderingswet. De regering wil die, ondanks politieke druk hier en daar, niet in werking laten treden uit schrik ‘buitenlandse leveranciers die aan Nederland leveren, af te schrikken’, aldus NRC Handelsblad. In eigen land schreef minister van Binnenlandse Zaken Pieter De Crem (CD&V) een ministerieel besluit uit vrees dat een voorraad reagentia bij een Waals bedrijf naar het buitenland zou verdwijnen.
Hoe dan ook, zelfs al gaat GM nu voluit voor de productie van de beademingstoestellen, het is niet dat het door de oorlogswet plots kan toveren. De assemblage is complex. Cuomo zegt dat hij 30.000 extra machines nodig heeft om de coronapiek in zijn staat op te vangen. Van dat cijfer gaat zelfs een gigant als GM duizelen. Het Pentagon liet gisteren weten dat het 85 miljoen dollar zal betalen voor een bestelling van 8.000 toestellen bij vier bedrijven die genoemd werden. De eerste levering is voor mei.
De beademingstoestellen zijn bedoeld voor de Amerikaanse markt. Washington beslist waar de nood het hoogst is
‘Trump zegt ons dat we moeten vertrouwen op de vriendelijkheid van bedrijven. Dat heeft nooit gewerkt’
PAUL KRUGMAN
Econoom