Laat kinderen lezen, lezen, lezen
Geeft enkele tips om te voorkomen dat leerlingen leesachterstand oplopen door de coronacrisis.
Sinds enkele jaren weten we dat veel lagereschoolkinderen in Vlaanderen te weinig lezen en dat hun niveau van begrijpend lezen mee daardoor ondermaats is. De coronacrisis dreigt dat probleem te vergroten. Tenzij we doordacht optreden en van die crisis gebruikmaken om het leesprobleem aan te pakken.
Via een samenwerking tussen de overheid, onderwijskoepels, bibliotheken, scholen en ouders zouden we na de lockdown veel leesclubs kunnen oprichten waarin groepjes kinderen begeleiding krijgen om rond een bepaald thema één of meer boeken te lezen en daarover van gedachten te wisselen. Tijdens het derde trimester kan dat hopelijk nog in de klas gebeuren, maar we moeten nu al voorbereidingen treffen om dat voort te zetten in (een deel van) de zomervakantie. De lessen die leerlingen gemist hebben, kunnen ze dan grotendeels inhalen. Zo kunnen alle leerlingen, ook de kansarme, in september sterk aan het nieuwe schooljaar beginnen.
Inhalen in zomervakantie
Dat voorstel is gebaseerd op onderzoek over het effect van de zomervakantie op schoolse vaardigheden. De leerlingen verliezen tijdens een schoolvrije periode een deel van de vaardigheden die ze zich op school eigen maakten, maar dat verlies varieert naargelang van het leerdomein en van het soort gezin waarin het kind opgroeit. Zo is er voor wiskundige vaardigheid bij vrijwel alle kinderen een beperkt verlies. Vooral voor leesvaardigheid varieert de mate van verlies duidelijk in functie van de gezinsachtergrond. Bij leerlingen uit kansarme gezinnen is dat verlies tijdens de zomervakantie vaak groot, bij leerlingen uit kansrijke gezinnen is de afname van de leesvaardigheid veelal beperkt (soms boeken ze zelfs vooruitgang).
Er zijn zelfs aanwijzingen dat dit verschil in effect van de zomervakantie op de leesvaardigheid de hoofdverklaring is van de kansenongelijkheid in ons onderwijs. Om dat nega
tieve effect van de zomervakantie tegen te gaan, zetten landen zoals de Verenigde Staten in op ‘zomerscholen’. Vooral voor kansarme leerlingen bieden scholen tijdens die periode een aangepast aanbod aan.
Boeken met een rijk taalgebruik
Wat is er nodig om de effecten van de coronacrisis op te vangen?
1. Bibliotheken (schoolbibliotheken en openbare bibliotheken) moeten hun assortiment van goede kinderboeken ten volle etaleren of sterk uitbreiden, zodat grote groepen kinderen er gebruik van kunnen maken. Dat vereist een overzicht van welke goede kinderen jeugdboeken beschikbaar zijn. Daarbij moet er ook aandacht zijn voor eboeken en luisterboeken. Voor Vlaanderen is op www.iedereenleest.be en vooral op www.boekenzoeker.be veel inspiratie te vinden.
Kwaliteitsvolle fictie en nonfictie kinderen jeugdboeken hebben een duidelijke verhaalstructuur, een rijk taalgebruik en veel verwijzingswoorden. Het zijn dus boeken die de kinderen graag lezen, in tegenstelling tot de boeken die gemaakt worden voor ‘niveaulezen’, met verarmd taalgebruik.
2. Leerkrachten zullen hopelijk nog de mogelijkheid hebben om de leerlingen in het derde trimester te laten samen lezen rond een rijk thema. Daarbij kunnen de leerlingen van eenzelfde klas verschillende boeken lezen, afhankelijk van hun vaardigheden en hun interesse. Maar het is erg belangrijk om met de hele klas als groep te werken.
Scholen zullen keuzes moeten maken. Waaraan willen ze de beschikbare tijd besteden? De tijd voor lezen (en rekenen) zou drastisch uitgebreid moeten worden, zowel voor aanvankelijk lezen (eerste leerjaar), als voor voortgezet lezen (vanaf het tweede leerjaar) en voor begrijpend lezen. Belangrijk is dat begrijpend lezen focust op kennis opbouwen en leren denken.
3. De goede schoolbibliotheken zouden tij
dens de zomervakantie een beperkt aantal uren per week kunnen openblijven. Voor de duur van de vakantie kunnen enkele leerkrachten die goed vertrouwd zijn met kinderboeken, vrijwillig en roterend een paar uren per week individuele kinderen en gezinnen helpen bij hun keuze.
Scholen kunnen in de vakantie enkele weken een zomerschool organiseren
Scholen kunnen misschien in de vakantie ook enkele weken een zomerschool organiseren, op zijn minst voor hun kansarme leerlingen. Welke leerlingen daaraan echt behoefte hebben, weten de meeste leerkrachten nu al, op basis van hun ervaringen tijdens de voorbije schoolarme weken. Leerkrachten moeten zelf beoordelen of ze daaraan willen en kunnen meewerken.
4. Openbare bibliotheken kunnen ook (eventueel tijdelijk) personeel inzetten, dat kinderen kan helpen om geschikte boeken te kiezen. Het liefst doen ze dat al snel na het einde van de lockdown en blijven ze het doen tot het einde van de grote vakantie.
5. De Vlaamse overheid zou scholen en bibliotheken een extra budget kunnen verlenen om een grote lading kwaliteitsvolle kinder en jeugdboeken aan te kopen. En om personeel te vergoeden voor de tijdelijke extra inzet tijdens de zomervakantie.
En vooral: de Vlaamse overheid zou de komende tijd extra stimulansen kunnen geven aan directies en leerkrachten om zich grondig te laten bijscholen over goed leesonderwijs. Ondersteund door onderzoek en een wetenschappelijk uitgewerkt feedbacksysteem kunnen ze werken aan systematische schoolontwikkeling van het leesonderwijs op onze basisscholen en aan de evaluatie daarvan.