Mag de exit ook over de mens gaan?
Niet zozeer de senioren, maar
BRUSSEL I ‘Ik ben een groot voorstander van collectieve intelligentie’, zei premier Sophie Wilmès (MR) vorige week bij de aankondiging van de GEES, de groep experts die de exitstrategie van ons land moet vormgeven. De precieze samenstelling van het tienkoppige team inspireerde meer dan 120 humane wetenschappers van negen Belgische universiteiten en twee hogescholen tot een antwoord: het rapport Maatschappelijke exitstrategie. Gisteren bezorgden ze het lijvige document aan het Nationaal Crisiscentrum en aan de GEES.
Ze kaarten hiermee aan dat hun expertise onvoldoende – en veeleer niet – deel uitmaakt van die zogenaamde collectieve intelligentie. ‘Geen enkel domein in onze samenleving ontsnapt aan de gevolgen van de coronacrisis en de lockdown’, zegt Yves Moreau, hoogleraar ingenieurswetenschappen aan de KU Leuven en samen met de antropoloog Olivier Servais (UCLouvain) een van de drijvende krachten achter het initiatief. ‘In deze crisis ligt de nadruk tot dusver op de gezondheidszorg en ook steeds meer op onze economie. Die dominante logica volstaat niet om onze samenleving opnieuw vorm te geven. Daarvoor is een ruimere blik nodig.’
In het rapport zijn vijftig beknopte ‘coronapapers’ gebundeld van onder meer sociologen, antropologen, psychologen, communicatiewetenschappers, urbanisten, criminologen, en evengoed van onderzoekers die zich buigen over kinder en mensenrechten, privacy, gender of crisiscommunicatie. Allemaal formuleren ze conclusies en adviezen waarmee ze de GEES willen voeden.
Bevolking motiveren
De humane wetenschappers zien in het licht van een exitstrategie veel ‘sociale uitdagingen’: het welzijn van telewerkers, de naleving van kinder en mensenrechten, effectieve communicatie bij de aankondiging van versoepeling, het tegengaan van groeiende ongelijkheid en (kans)armoede, …
‘Het tumult na de Nationale Veiligheidsraad van woensdag is een mooi voorbeeld van waar we waardevolle input hadden kunnen leveren’, zegt Maarten Vansteenkiste, motivatie en ontwikkelingspsycholoog aan de UGent. ‘Er werd in de bijsturing van de maatregelen gefocust op de ouderen, maar daarvoor was geen draagvlak, dus de “versoepeling” keerde als een boemerang in het gezicht van de Veiligheidsraad terug.’ Vansteenkiste en zijn collega’s monitoren via bevragingen het welzijn van verschillende doelgroepen in de samenleving. ‘We zien dat niet zozeer senioren, maar vooral jongeren het moeilijk hebben om gemotiveerd te blijven. Een maatregel die daaraan tegemoetkwam, zou pas positief onthaald zijn.’
Hoe hou je de bevolking gemotiveerd? Hoe communiceer je helder over de gevraagde inspanningen? Hoe waak je over het vertrouwen in beleidsmakers en experts? ‘Het zijn allemaal vragen waarop we antwoorden zoeken en hebben uit onderzoek’, zegt Vansteenkiste.
Geen examens, meteen over
Sommige adviezen in het rapport liggen in de lijn van de verwachtingen, zoals over woonzorgcentra. Er is nood aan ‘kleine wooneenheden met minstens zes en maximaal vijftien bewoners’. Dat leidt tot minder ziekteverzuim en gaat ook besmetting tegen, wat nodig is ‘indien we de kritiek van “sterfhuizen” willen pareren’.
Over onderwijs zijn veertien Franstalige sociologen en pedagogische wetenschappers van onder meer de UCLouvain zeer uitgesproken: de scholen moeten dichtblijven tot 30 juni, de scholen moeten examens schrappen en leerlingen moeten automatisch overgaan naar het volgende jaar. Dat moet werkgroepen de tijd geven een antwoord te formuleren op de ‘pedagogische schok’. Bij de heropening van de scholen moeten testen een belangrijke rol spelen.
Ook denkoefeningen als die van Sem Vandekerckhove, onderzoeker arbeid en organisatie aan het HIVAKU Leuven, zijn uitgesproken. ‘Een exitstrategie is een kans om de samenleving te reorganiseren’, zegt Vandekerckhove. ‘Als we het er al jaren over eens zijn dat een sustainable shift nodig is, dan is dit een uitgelezen kans. Evengoed voor het debat over bedrijfswagens, over de torenhoge uitgaven van farma voor marketing, over duurzame mobiliteit. De besparingen die ons onvermijdelijk te wachten staan, hoeven niet louter een verhaal te zijn van putten dempen.’
‘Dit is een keynesiaans moment’, beargumenteren de wetenschappers, die hopen op een publiek debat, in de inleiding van hun rapport. ‘In een periode van lage intrestvoeten moeten we ons realiseren dat de primaire functie van geld niet rijkdom is, maar het coördineren van menselijke activiteit. We willen hiermee niet suggereren dat de experts uit de medische en economische sector op dit moment hun job niet goed doen, maar willen net helpen om de best mogelijke keuzes te maken. Daarbij staat het algemeen welzijn van de Belgische bevolking voorop.’
Lees het volledige rapport via: www.cartaacademica.org/postcovid
‘De besparingen die ons onvermijdelijk te wachten staan, hoeven niet louter een verhaal te zijn van putten dempen’ SEM VANDEKERCKHOVE
HIVAKULeuven