‘Het contact met mijn mama verbreken voelt als een afwijzing’
In de Turkse gemeenschap in Limburg wonen generaties vaak onder hetzelfde dak. Maakt hen dat extra kwetsbaar voor corona? ‘Mijn huisdokter zei dat ik mij van mijn ouders moest isoleren. Hoe hard ik ook probeerde, dat lukte niet.’
‘In de jaren 60 is mijn vader alleen naar België gekomen om in de mijnen te werken. Dat heeft hij 25 jaar gedaan. Nu is zijn lichaam alleen naar Turkije teruggekeerd. Het was zijn wens om daar begraven te worden. Hij had er een plekje gereserveerd.’
Mahmut Yilmaz (44) verloor zijn 85jarige vader aan het coro navirus. Dankzij hulp van het Turkse consulaat kon zijn lichaam naar Turkije worden gerepatri eerd. Daar werd hij gisteren be graven – in afwezigheid van zijn vrouw, zijn dertien kinderen en tientallen kleinkinderen.
‘Dat we er niet bij konden zijn om op een traditionele manier afscheid te nemen, is een zwaar gemis’, zegt Yilmaz. ‘Normaal zou den nu heel veel familieleden en vrienden over de vloer komen om ons te steunen. Nu moeten we het doen met een telefoontje. Alleen moeten rouwen doet pijn.’
‘Ik heb veel steun gehad vanuit Turkije. Een afgevaardigde van de AKP (de partij van president
Erdogan, red.) in Istanbul belde me om te vragen hoe het met me ging. Die steun mis ik heel hard in België. Mijn vader heeft hier zo hard gewerkt. Het voelt alsof niemand om hem geeft.’
Duizend gasten
Waarom Limburg zo zwaar door het nieuwe coronavirus getroffen is, is onduidelijk. Mogelijk was het carnaval in SintTruiden een broeihaard, net als enkele grote fuiven in Alken. Dat in de eerste weken van de epidemie ook de Turkse gemeenschap in Genk relatief zwaar getroffen werd, is dan weer mogelijk te wijten aan enkele grote trouwfeesten, vlak voor de lockdown. Mehmet Kayacan (54), diversiteitsconsulent bij CMLimburg, gemeenteraadslid voor CD&V in Genk en erevoorzitter van de moskee van Kolderbos, is er zo goed als zeker van.
‘Op Turkse bruiloftsfeesten zijn 700 tot 1.000 gasten aanwezig’,
zegt Kayacan. ‘Op het einde van het feest krijgt de bruid geld en cadeaus. De bruid en bruidegom geven ook iedereen een kus of een hand. Dan volstaat één iemand die besmet is om het virus te ver spreiden. Ik ken verschillende fa milies die naar bruiloften zijn ge gaan en nadien ziek zijn gewor den.’
‘Als gemeenschap hebben we onze verantwoordelijkheid genomen’, zegt Kayacan. ‘Toen evenementen tot 1.000 man nog toegelaten waren, hebben wij beslist om alle bruiloftsfeesten te annule ren. Ook het dagelijkse en het vrij daggebed in de moskeeën zijn sindsdien niet meer doorgegaan.’
Artsen van Ziekenhuis Oost Limburg (ZOL) hebben de Turkse gemeenschap gewaarschuwd toen ze veel patiënten van Turkse ori gine zagen, zegt Kayacan. Op sociale media was sprake van meer dan de helft van alle patiënten. Dat bleek overdreven, maar Vlaams minister Zuhal Demir (NVA) greep het aan om ‘de eilan den in onze samenleving’ bloot te leggen. De quarantainemaatrege len bereikten volgens haar de Turkse gemeenschap niet, omdat die amper naar Vlaamse media kijkt.
Larie, zeggen gesprekspartners in Limburg. ‘Wie naar Turkse zenders kijkt, is geïnformeerd’, zegt Kayacan. ‘De voorzitters van de moskeeën houden de gemeenschap ook via Whatsapp en Face book op de hoogte van alle corona maatregelen. Ze bereiken elk gezin in Limburg.’
‘Op Turkse zenders gaat het de klok rond over corona en waar schuwen virologen ook om afstand te houden en een mondmasker te dragen als je buitenkomt’, zegt Meral Özcan (Groen) uit Beringen. ‘Sommige maatregelen in Turkije gaan zelfs verder dan hier. Iedereen krijgt er gratis vijf mondmaskers per week. Door wat ze op de Turkse tv zien, zijn ouderen ontzettend bang om besmet te raken en doen ze net heel hard hun best om zich af te zonderen.’
Wijcultuur
Makkelijk is dat niet. In de Turkse gemeenschap zijn de familiale en sociale banden over generaties heen heel hecht. Die wijcultuur maakt de gedwongen afzondering des te zwaarder. ‘Mijn mama is 63 en was zo goed als altijd bij mij’, zegt Özcan. ‘Dat fysieke contact verbreken voelt als een afwijzing.’
‘Turkse families zijn grote families. Er is altijd wel iets bij iemand te doen’, zegt Teoman Tanriseven (46), politieagent in de zone LanakenMaasmechelen. ‘Als je elkaar plots niet meer mag bezoeken doet dat pijn.’ Maar dat betekent niet dat de Turkse gemeenschap de maatregelen aan haar zijn laars lapt. ‘Wanneer ik door de wijk fiets, zitten mensen heus niet in tuintjes samen te hokken om thee te drinken. Jongeren, ongeacht van welke gemeenschap, zie ik wél nog al te vaak op straat samenscholen.’
Het virus kreeg ook de vader van Tanriseven te pakken. De exmijnwerker ligt al meer dan veertien dagen in een kunstmatige coma. Het toedienen van zuurstof wordt afgebouwd, maar of en hoe hij zal ontwaken is onzeker. ‘Mijn vader is een plichtbewust man’, zegt Tanriseven. ‘Toen de regering de eerste maatregelen afkondigde, heeft hij zich daar strikt aan gehouden en is hij thuisgebleven. Hij was al ziek, maar is daarvoor nergens geweest waarvan we met zekerheid kun nen zeggen dat hij er besmet is.’
Eau de cologne
De Beringse huisarts Ferat Ince (42) verloor een van zijn patiën ten, een exmijnwerker, aan covid 19. Volgens Ince maken de sterke familiale banden de Turkse gemeenschap zeer kwetsbaar, om dat veel ouderen nog bij hun kin deren inwonen. ‘Vlaamse ouderen verblijven vaker in een rusthuis’, zegt hij. ‘Daar hebben ze ook hun problemen, maar hoogbejaarden die bij hun kinderen en kleinkinderen inwonen, lopen een groter risico dat die kinderen en klein kinderen het virus meebrengen.’
Het roept vragen op bij Berat Gül (40) uit Genk. ‘Mijn moeder had haar heup gebroken. Omdat haar verpleegster niet meer zo vaak langskwam, verzorgde mijn vrouw haar. Toen ik ziek werd en positief testte, zei mijn huisdokter dat ik mij van mijn ouders moest isoleren. Hoe hard ik ook probeer de, dat lukte niet. Mijn moeder had last van haar hart en had sui kerziekte. Ze heeft een dag op intensieve gelegen. We kregen de toelating om met drie afscheid te nemen. Een halfuur na ons bezoek is ze overleden.’
‘Ik heb altijd met mijn ouders samengewoond. Ik kan me niet voorstellen hoe slecht het nu met mijn vader zou gaan, mocht hij alleen zijn. Hij is twee weken stil geweest, maar ik denk dat het hem goed heeft gedaan dat hij zich met zijn kleinkinderen kon bezighouden.’
‘Als ik hoor dat sommige mensen hun ouders uit het rusthuis weghalen, ben ik blij dat ik mijn moeder bij mij heb’, zegt Mehmet Kayacan. ‘In haar bijzijn ben ik ook extra voorzichtig. Je moet denken dat je corona hebt en je daarnaar gedragen. We ontsmetten heel vaak onze handen. Veel Turkse families hebben massaal eau de cologne ingeslagen, nu handgels moeilijk te vinden zijn. Wij gebruiken dat al eeuwen, maar we hadden er nooit bij stilgestaan dat cologne ook desinfecteert.’
Ramadan
Ook de 77jarige moeder van vrachtwagenchauffeur Tamer Figen (53) uit Maasmechelen woonde bij haar zoon in. Toen hij positief testte op covid19, besloot hij haar te isoleren in haar eigen huis, een straat verderop. ‘We weten dat het niet makkelijk is voor haar om alleen te wonen, zeker nu ze niet meer zo zelfstandig is. Maar we wilden geen risico nemen.’
‘Het was een grote aanpassing voor haar’, zegt kleindochter Nurdan (23). ‘Gelukkig kunnen we haar dagelijks een bezoekje brengen. We zetten eten af voor haar deur en praten bij via het raam.’
In deze coronatijden kijkt de familie al uit naar de ramadan. ‘Voor het eerst zullen we de ramadan kunnen ervaren zonder al die aandacht die mensen vragen door te veel mooie gerechten klaar te maken en hun huis te decoreren’, zegt Nurdan. ‘Nu kunnen we terug naar de essentie.’
‘Hoogbejaarden die bij hun kinderen en kleinkinderen inwonen, lopen een groter risico dat die kinderen en kleinkinderen het virus meebrengen’
FERAT INCE Huisarts Beringen
‘De Turkse gemeenschap zit heus niet samen te hokken in tuintjes om thee te drinken’
TEOMAN TANRISEVEN Politieagent