Alert en doelgericht houdt Duitsland het virus in bedwang
Een paar topwetenschappers. Een grote testcapaciteit. Een sterk gezondheidssysteem. En een kanselier die haar vijfde adem vindt. Ook in Duitsland maakt corona slachtoffers, maar dankzij al het voorgaande voorlopig toch minder dan elders.
BRUSSEL I In de eerste week van januari waagde Christian Drosten zich tegenover zijn partner aan een boude voorspelling. Een paar dagen voordien had China de wereld voor het eerst kond gedaan van een merkwaardig virus bin nen zijn landsgrenzen. Dat leidde in het Westen niet meteen tot paniekaanvallen. Maar Drosten, de leider van het Instituut voor virologie aan het Berlijnse Chari téziekenhuis, wist meteen hoe laat het was. Dat vertelde hij onlangs aan het weekblad Stern. ‘Over drie of vier maanden spre ken we over niets anders meer, zei ik. Over niets anders!’
Met de alertheid van Drosten prijzen veel Duitsers zich dezer dagen gelukkig. De wereldvermaarde viroloog maakte zijn agenda begin januari meteen vrij. Dat was niet onbelangrijk. Het is ontzettend moeilijk om de inter nationale coronacijfers te vergelij ken, maar dat Duitsland het goed doet, lijkt niemand te betwisten. Tot nu toe stierven er daar per miljoen inwoners 49 mensen aan covid19. Dat is, zelfs wanneer je rekening houdt met heel andere telmethodes, erg weinig. Het is in ieder geval veel minder dan in heel wat andere Europese landen, zoals Frankrijk (275), Italië (367), Zweden (132), Nederland (193), België (445), Spanje (413) of het Verenigd Koninkrijk (202).
En dat is dus ook de verdienste van Drosten. Toen de Chinezen op 10 januari voor het eerst een genoomsequentie van het nieuwe coronavirus online zetten, ging de viroloog meteen aan de slag. Hij zag dat de sequentie grote gelijkenissen vertoonde met het sarsvirus. Op 21 januari had hij al een wetenschappelijke paper klaar waarin op basis van experimenten uitgelegd werd hoe het nieuwe virus, dat toen nog geen naam had, met een zogenaamde ‘pcrtest’ opgespoord kon worden.
Dat gebeurde in samenwerking met een aantal andere virologen (onder wie ook ‘onze’ Herman Goossens), maar Drosten had de leiding van het onderzoek. De Duitse viroloog gooide alle resultaten en data ook meteen online. Dat is een van zijn vaste regels in ‘pandemische tijden’. Aangezien de kennis over het virus nog beperkt is, moet iedereen kunnen meedenken. Dan is transparantie cruciaal.
700.000 tests per week
De resultaten van Drostens paper bleven, zeker in Duitsland, niet zonder gevolgen. Een van de coauteurs was Olfert Landt, die een biotechtbedrijfje runt in Berlijn en vaak met Drosten samenwerkt. Hij begon massaal testkits te produceren. Duitsland profiteerde, in de nasleep van Drostens vondst, ook van zijn federale systeem. Er is geen centrale gezondheidsinstelling die de lijnen uitzet en zijn goedkeuring moet verlenen aan elk regionaal initiatief. Gezondheid behoort er tot de bevoegdheid van de (zestien) deelstaten. Daardoor bestaat er een uitgebreid netwerk van publieke en private laboratoria. En die toonden zich de laatste weken zeer actief.
‘Doordat Drosten de resultaten van zijn onderzoek meteen voor iedereen ter beschikking stelde, gingen tal van labs ermee aan de
slag’, zegt Martin Stürmer aan de telefoon. Hij is viroloog aan de Universiteit van Frankfurt en leidt er ook een lab. ‘Zo hebben we de testcapaciteit in Duitsland snel kunnen optrekken. Dat bleek razend belangrijk.’
De Duitsers begonnen inder daad snel en uitgebreid te testen. Op 8 maart hadden ze al bijna 125.000 onderzoeken uitgevoerd, en daarna stuwden ze hun capa citeit nog gevoelig de hoogte in. Sinds half maart worden er weke lijks meer dan 350.000 tests gedaan. Volgens een verslag van het Robert Koch Instituut kan men, dankzij de inspanningen van bijna 200 labs, nu naar ruim 700.000 tests per week (of meer dan 100.000 per dag) gaan. Het is de bedoeling om dat cijfer nóg op te trekken.
Coronataxi’s
Dat zal het de Duitsers makkelijker maken om terug te keren naar een iets normaler leven – in de exitfase is een grote testcapaciteit cruciaal. Maar het hielp ook nu al om het virus onder controle te houden. In The New York Times vertelde Hendrick Streeck, een viroloog uit Bonn, dat er eind februari voor het eerst een man – een 22jarige leraar – positief testte op het sarsCoV2virus. Hij had nog geen symptomen, maar was naar een carnavalsfeest geweest waar een besmette persoon was gepasseerd. Dat volstond – in tegenstelling tot bij ons– om getest te worden. Toen bleek dat de leraar inderdaad ziek was, ging zijn school meteen dicht en werden 235 collega’s en leerlingen getest. Die konden vervolgens, bij een positief resultaat, in een strenge quarantaine geplaatst worden.
Maar ook dan worden ze op veel plekken niet aan hun lot over gelaten. Exemplarisch is het verhaal van de coronataxis in Heidelberg. Daarin zit een aantal goed beschermde verplegers die thuis komen checken of de zuur stofopname van de positief geteste mensen op peil blijft. Als dat niet het geval is, wordt hen aange raden om direct naar het zieken huis te vertrekken. Dat doen ze omdat ze vastgesteld hadden dat het virus na 7 tot 10 dagen, wan neer er een nieuwe fase intreedt, écht gevaarlijk wordt. Op dat mo ment hangen mensen het best aan een beademingsapparaat. Anders arriveren ze, aldus ook Drosten, in het ziekenhuis met longen die al veel sterker beschadigd zijn.
Ook dát heeft natuurlijk gehol pen: het gezondheidssysteem in Duitsland bleek erg robuust. Geen enkel Europees land heeft zoveel ziekenhuisbedden per hoofd van de bevolking: 8 per duizend in woners. Alleen Oostenrijk komt in de buurt. In België, dat het op dat vlak zeker niet slecht doet, zijn het er 5,6. Maar de Duitsers beschik ken ook over bijzonder veel inten
sive carebedden: 34 per 100.000 inwoners. In Europa komt nie mand in de buurt. Ook België niet, dat het met zijn 16 intensive carebedden per 100.000 inwoners ook heel goed doet.
‘Daardoor zijn we nooit in de problemen gekomen de afgelopen weken’, zegt Martin Stürmer, de viroloog uit Frankfurt. ‘Er zijn ook nu nog altijd ruim voldoende bed den. Maar we moeten voorzichtig blijven: ook bij ons zie je dat de sterftecijfers ondertussen wat zijn gestegen. Dat heeft ook hier te maken met de toestand in de rust huizen.’
Rustige vastheid
Stürmer is niet triomfalistisch. Hij wijst erop dat de contacten tussen de generaties in Duitsland minder direct zijn dan in Italië. Daardoor zou er een vertragend effect kunnen zijn. Hij zegt ook dat de Italianen gewoon ongeluk hebben gehad, doordat het virus bij hen uitbrak in Europa. Maar net zoals veel landgenoten is hij wel erg positief over de manier waarop de crisis tot nu toe werd aangepakt in Duitsland. Hij verwijst bijvoorbeeld ook naar de driveintestcentra waar mensen, zonder hun auto te verlaten, een neusuitstrijkje kunnen laten afnemen. En hij prijst de politici.
Voor alle duidelijkheid: ook in Duitsland waren er de afgelopen weken een aantal politieke discussies. Zo bleek het niet altijd eenvoudig om alle deelstaatpresidenten op dezelfde lijn te krijgen. Federalisme heeft ook zijn nadelen. De Beierse christendemocratische ministerpresident Markus Söder wil de lockdownmaatregelen niet te snel opheffen, terwijl zijn CDUcollega uit NoordrijnWestfalen, Armin Laschet, vooral aan de economische doorstart denkt. Maar tot verscheurende clashes leidde het voorlopig niet.
Dat heeft natuurlijk ook te ma ken met de leiding van Angela Merkel. De afgelopen jaren kreeg de Duitse kanselier vaak kritiek voor haar manier van politiek bedrijven. Merkel paste voor dras tische hervormingen. Ze was niet altijd een toonbeeld van durf. Ze probeerde debatten te ontdoen van hun ideologische lading. Zo faciliteerde ze, volgens critici, mee de opgang van politieke extremen, zoals de AfD.
Maar die technocratische aan pak komt in deze crisis wel goed van pas. Hij zal ook in de komende weken en maanden, als de lock
downmaatregelen stapsgewijs en voorzichtig opgeheven moeten worden, van nut blijken. Wie Merkel deze week rustig zag uitleggen hoe de besmettingsfactor naar beneden moet om het gezondheidssysteem niet te laten imploderen, zag dat een weten schappelijke achtergrond in deze tijden een troef is. Merkel behaal de een doctoraat in de chemie.
Wereldtoppers
zo goed kan samenwerken met een aantal topwetenschappers. De Duitse Steven Van Gucht is Lothar Wieler van het gezaghebbende Robert Koch Instituut. Hij houdt de bevolking twee keer per week, op doodernstige wijze, op de hoogte van de cijfers. Hij wordt vaak geprezen.
En daarnaast is er dus ook Christian Drosten. Zijn podcast over de coronacrisis bereikt dagelijks honderdduizenden Duitsers. Drosten is niet weg te slaan van de televisie. Hij is een wereldtopper in zijn vak. In 2003 was hij een van de wetenschappers die het sarsvirus wist te ‘ontsleutelen’. De snelle diagnostische test die hij toen mee uitwerkte en die hem nu in staat stelde om ook sarsCoV2 zo snel te decoderen, wordt nog steeds gebruikt.
Twee jaar na zijn sarsvondst, in december 2005, werd Drosten beloond met het Bundesver
dienstkreuz. Het was een van de eerste onderscheidingen die werd uitgereikt door de kersverse regering van … Merkel. Haar populariteitscijfers zitten vijftien jaar later weer in de lift, net als die van haar CDU. Vragen over een vijfde termijn blokt ze consequent af.
In Heidelberg komen verpleegkundigen met een coronataxi aan huis om de zuurstofopname van wie positief testte te checken
Gezondheid is een bevoegdheid van de 16 deelstaten. Daardoor is er een uitgebreid netwerk van publieke en private laboratoria