Ongezonde spanningen
De VLAAMSE RECTOREN betreuren dat de relatie tussen politici en wetenschappers verzuurt. Net nu moeten ze elkaar vertrouwen.
De voorbije dagen was de spanning voelbaar tussen sommige politici en de wetenschappers die de beste weg door en uit deze coronacrisis zoeken. Commentatoren spreken van ruis tussen wetenschap en politiek. Sommige politici sakkeren inderdaad openlijk dat de virologen ministers zouden zijn geworden, zien hen als een blok aan het been, wijzen op de onderlinge tegenspraak of verwijten hen mediageil te zijn.
Die groeiende spanning is onnodig en ongezond. Een politieke aanval op wetenschappelijk advies is een aanval op de verbinding tussen wetenschap en politiek. Laat die nu net de motor zijn die ons door deze crisis moet leiden.
Interne keuken
Het klopt, de virologen, epidemiologen en infectiologen zijn omnipresent. Ze geven duiding tijdens het Journaal, zijn niet weg te denken uit de kranten, schuiven aan in praatprogramma’s. Vreemd dat sommige mensen zich daaraan storen. Want stel u eens voor dat ze dat niet zouden doen? Miljoenen burgers blijven dan in het ongewisse over de omvang, de impact, de risico’s en het verloop van deze pandemie. De experts moeten duiden, om een onderbouwd perspectief te bieden als het kan en te waarschuwen wanneer het moet. Niemand kan hen daarin vervangen.
Vanzelfsprekend evolueren hun standpunten en zijn er al eens inconsistenties. Een nieuw virus geeft maar stapsgewijs zijn geheimen bloot aan de wetenschap. Die wetenschap vormt zich door voortschrijdend inzicht. In normale tijden ontsluit de wetenschap zich pas zodra er een coherent verhaal geschreven is, wanneer er conclusies en oplossingen voorliggen. Maar het verhaal over covid19 krijgt nog volop vorm.
Voor het eerst krijgen zoveel burgers een zicht op de interne keuken van de wetenschap. Ze zien en horen nu hoe ze van dag tot dag evolueert, met successen en tegenslagen, met projecties en revisies. Dat creëert misschien onrust, maar is geen reden om de adviezen niet te volgen. Want betere ankerpunten zijn er niet.
Een goede wetenschapper weet doorgaans genoeg af van een onderwerp om te weten dat hij veel nog níét weet. Dus ja, de deskundigen twijfelen ook al eens over wat de beste aanpak is. Wie dat afdoet als problematisch, heeft weinig begrepen van de complexiteit van deze epidemie en nog minder van de onzekerheid inherent aan wetenschappelijk onderzoek. Wetenschap draait om onzekerheid, want wat zeker is, hoeven we niet meer te onderzoeken. Het is precies die onzekerheid die de wetenschap met ongeziene snelheid voortstuwt.
Bovendien is onzekerheid iets anders dan onwetendheid. De wetenschappers proberen vanuit kennis en kunde zo adequaat mogelijk de openstaande vragen te beantwoorden en meerdere opties op tafel te leggen. Dat is geen probleem, het is veeleer een voorwaarde om tot degelijk beleid te kunnen komen.
Vals dilemma
Er bestaat ook een misverstand over de opdeling tussen politiek en wetenschap op het niveau van disciplines. Sommigen denken dat virologen alleen vanuit een enge kijk op de kenmerken van het virus aanbevelingen formuleren en dat epidemiologen alleen begaan zijn met de inperking van de verspreiding. De opdracht van de politici, daarentegen, stellen ze voor als voldoende sociaaleconomische stabiliteit garanderen.
Die misvattingen kristalliseren zich nu uit in het valse dilemma tussen virologie en economie. Alsof we moeten kiezen tussen de pandemie bestrijden en de economie redden. Dat is niet zo. De pandemie succesvol overwinnen, is wellicht onze beste kans om de sociaaleconomische schade in te perken.
Wanneer een team van wetenschappers een aanbeveling geeft om het virus in te dijken, is dat niet ingegeven vanuit één enge discipline, maar vanuit transdisciplinariteit. Die zal nog toenemen bij de uitwerking van de exitstrategie, die ook door voortschrijdend inzicht vorm zal krijgen.
We vragen begrip voor de twijfels van de wetenschapper. Wij hebben begrip voor de lastige klus die de politicus wacht. Want wetenschappelijke onzekerheid mag politieke duidelijkheid niet in de weg staan. Precies daarom verdraagt de lijn tussen politiek en wetenschap niet veel ruis. Met elk nieuw inzicht verkleint de onzekerheid en groeit de accuraatheid van het wetenschappelijke advies. Met elke inspanning van politieke zijde om dat voortschrijdende inzicht te vatten en goed in te schatten, vergroot de kans op juiste beslissingen. Die symbiose maakt al van bij aanvang het verschil.
Toen de wetenschappers op 12 maart eensgezind aan de alarmbel trokken, volgde de dagen erna de noodzakelijke en dringende kordate politieke actie. Het maakte een wereld van verschil.
De Jonge Academie startte eerder dit jaar met een Science Meets Parliamentprogramma om het wederzijdse vertrouwen tussen beide werelden te vergroten. De initiatiefnemers hadden niet verwacht dat de twee werelden elkaar zo intens zouden ontmoeten, amper enkele maanden later. Want nooit eerder hebben zoveel wetenschappers de politieke beslissingen verdedigd. Nooit eerder hebben zoveel politici de wetenschap omarmd bij het doorvoeren van moeilijke beslissingen.
Zij die de ruis creëren op de lijn tussen wetenschap en politiek, beseffen onvoldoende dat het wederzijdse vertrouwen de toekomst en de welvaart van ons land zal bepalen. We moeten de verbinding tussen politiek en wetenschap koesteren en versterken. Voor goede oplossingen vandaag, en een mooiere toekomst morgen.
We hoeven niet te kiezen tussen de pandemie bestrijden en de economie redden
Rectoren Luc De Schepper (Universiteit Hasselt),
Caroline Pauwels (VUB), Luc Sels (KU Leuven),
Rik Van de Walle (UGent), Herman Van Goethem (UAntwerpen), en de covoorzitters van de Jonge
Academie Vincent Ginis (VUB) en Sylvia Wenmackers (KU Leuven).