België is zwaar getroffen, ongeacht hoe we tellen
Sommige landen zijn zwaar getroffen door covid19, andere merken het niet in de sterftestatistieken. Met hoe er geteld wordt, heeft dat niets te maken.
1. Bijna dubbel zoveel doden per week in België als normaal
Covid19 is geen griep, en de impact is in ons land duidelijk zwaarder dan de griep. Op Goede Vrijdag – 10 april – stierven 637 mensen in één dag. Tijdens de grieppiek van 2018 bedroeg de hoogste sterfte in één dag 465 overlijdens, meldde Sciensano gisteren.
De cijfers laten ook zien dat België de voorbije weken een ongewoon hoge ‘oversterfte’ kende. Met dat begrip wordt het aantal doden bedoeld dat boven op het voor de tijd van het jaar verwachte aantal overlijdens komt. In de week van 6 tot 12 april vielen 4.098 doden – dat zijn er 1.909 of 87 procent meer dan normaal. Sinds de eerste covid19dode viel, werden er 43 procent meer doden gemeld dan normaal.
2. We rapporteren méér dan volledig
De cijfers laten ook zien dat we onze covid19doden erg volledig tellen. Tot en met 12 april was 94 procent van de oversterfte te verklaren op basis van het officieel aantal gemelde doden. In de laatst beschikbare week waarvoor er cijfers zijn, werden er zelfs méér covid19doden gemeld dan de oversterfte. Dat hoeft niet incorrect te zijn: het is mogelijk dat er elders minder doden vallen – denk aan verkeers of werkongevallen. Maar een aantal doden in de woonzorgcentra zou ook zonder covid19 overleden zijn. Zeker is dat erg veel sterfgevallen in de rusthuizen ‘vermoedelijke’ coviddoden zijn, waarbij de besmetting niet met een test vastgesteld is. In Vlaanderen bedragen de met een test bevestigde covid19doden in de woonzorgcentra slechts 0,4 procent – géén tikfout – van het totaal.
Als we de oversterfte en het aantal covid19doden vergelijken, tellen andere landen duidelijk minder volledig. Doordat zij
de vermoedelijke gevallen niet meetellen, staat ons land artificieel hoog in het lijstje met doden per capita.
Met 56 doden per 100.000 inwoners telt geen enkel land meer doden. België zou terugvallen op slechts 28 doden per 100.000 inwoners als we alleen de bevestigde covid19doden zouden meetellen. Nog steeds hoog, maar dan zouden we wel Italië, Spanje en Frankrijk laten voorgaan.
3. België is zwaar getroffen
Dat beeld strookt met de oversterftecijfers van Euromomo. Die zijn iets moeilijker te interpreteren, omdat zij de oversterfte uitdrukken in verhouding tot de doorsneeafwijking die in de sterftedata gebruikelijk is. Die zogenaamde Zscore laat toe om er verschillen in bevolkingsgrootte en kalendereffecten uit te filteren.
Het gaat weliswaar om voorlopige cijfers, maar ze bieden wel het beste vergelijkingspunt voor de impact van covid19 in verschillende landen. Ze worden immers níét beïnvloed door de manier waarop covid19doden geteld worden. Het gaat om de totale onverwachte sterfte in een land. Dat slaat dus op alle doodsoorzaken, al is het aannemelijk dat de oversterfte bijna volledig aan covid19 of de coronamaatregelen te wijten is, zoals dat ook het geval is tijdens de winter bij een griepseizoen of tijdens de zomer bij een hittegolf.
De cijfers laten zien dat Spanje, Italië, Engeland en Nederland de voorbije vier weken relatief meer sterfte optekenden dan ons land, ook al hebben ze in de officiële statistieken minder covid19doden per capita. Maar de cijfers laten ook zien dat België wel degelijk harder getroffen is dan veel andere landen. Dat we bovenin het lijstje van zwaar getroffen landen staan, ligt dus niet louter aan het feit dat we anders tellen. Er vallen bij ons relatief meer doden dan in veel andere Europese landen.
4. Aantal extra doden in Europa ligt nog altijd lager dan in 2018
Voor Duitsland zijn er geen statistieken voor het hele land, maar de cijfers voor Berlijn en Hessen tonen dat het lage aantal Duitse covid19doden per capita niet kunstmatig is. De oversterfte is negatief: er vallen minder doden dan normaal.
Onze oosterburen zijn niet alleen. Integendeel: een aantal landen, zoals Finland en Hongarije, melden minder doden dan gebruikelijk is voor de tijd van het jaar. Ook die landen namen strenge maatregelen om de coronaepidemie in te dijken. Maar het zijn niet toevallig de landen met relatief weinig oversterfte, zoals Denemarken, Oostenrijk en Noorwegen, die als eerste de maatregelen versoepelen.
Dat er zoveel landen zijn waar de epidemie niet leidt tot oversterfte, blijkt ook uit een vergelijking met 2018 – een jaar waarin veel griepdoden vielen. Ook al vielen in Europa al meer dan 100.000 officiële covid19doden, het totale aantal doden dat dit jaar al viel, ligt voor alle 20 Europese landen samen, die bij Euromomo rapporteren, nog altijd lager dan in 2018.