De wijzen komen nog steeds uit het Oosten
KOERT DEBEUF ziet corona-oriëntalisme opduiken. We laten de nuttige lessen uit Aziatische landen te vaak links liggen.
De veertiende-eeuwse renaissancedichter Petrarca verfoeide de moderne geneeskunde. De reden was dat de Arabieren die hebben ingevoerd in Europa. Hij weigerde te luisteren naar het advies van ‘moderne’ dokters omdat ‘niets goeds kan komen van die Arabieren’. Hij schreef dit ten tijde van de builenpest, die dertig procent van de Europese bevolking doodde. Het Arabische idee van quarantaine werd maar beperkt toegepast. Helaas voor Petrarca was een van de slachtoffers van de pest zijn zoon.
In deze coronatijden horen we echo’s van de woorden van Petrarca. We lezen veel vaker over ‘lessen uit Italië’ dan over ‘lessen uit Zuid-Korea’. Nochtans is de curve van Zuid-Korea, een buurland van China, spectaculair. Zuid-Korea, een land met 51 miljoen inwoners, kon het aantal gevallen beperken tot 10.000, terwijl Italië, met 60 miljoen inwoners, vandaag helaas 190.000 besmette burgers telt en nu pas hoop op verbetering ziet.
‘Dictaturen’
Zuid-Korea kon de pandemie zo snel indijken, omdat het snel en massaal is beginnen te testen. Alle Zuid-Koreanen konden zich laten testen op parkings, een soort test-drive-in, waarna het verdict viel of ze naar het ziekenhuis moesten, in quarantaine moesten gaan, of gewoon gezond waren. Bovendien waren op openbare plaatsen handgels aanwezig en werd iedereen aangemaand om mondmaskers te dragen.
Het land nam ook maatregelen die in de ogen van velen een ernstige inbreuk op de privacy zijn. De overheid ontwikkelde apps die mensen konden laten zien op hoeveel afstand ze waren van besmette medeburgers. Dat kan alleen werken als besmette mensen dat op hun telefoon laten markeren. Ook in Wuhan, de Chinese stad waar het virus wellicht ontstond, konden mensen na de lockdown alleen winkels binnengaan
nadat ze hadden aangetoond op hun telefoon dat ze niet (meer) besmet waren.
Je kunt voor of tegen die apps of andere drastische maatregelen zijn die in een aantal Aziatische landen zijn genomen. Maar los daarvan kun je niet ontkennen dat ZuidKorea en andere Aziatische landen de coronacrisis zeer succesvol hebben aangepakt. Toch worden die inspanningen hier aan de debattafels op tv weggewuifd. De argumenten zijn behoorlijk hallucinant. Aziaten leven in dictaturen, gehoorzamen van nature meer aan de overheid en vinden vrijheid en privacy niet zo belangrijk. Dat alles uiteraard in tegenstelling tot het democratische en vrijheidslievende Europa. Het feit dat Zuid-Korea geen dictatuur, maar een democratie is, is daarbij maar een detail.
De Amerikaans-Palestijnse intellectueel Edward Said noemde deze houding ‘oriëntalisme’ in zijn gelijknamige boek van 1978. Hij beschreef hoe Europeanen neerkijken op Arabieren als onontwikkelde mensen die niet in staat zijn om zichzelf te besturen of te vertegenwoordigen en dus Europeanen nodig hadden om tot beschaving te komen. Het lijkt er sterk op dat oriëntalisme is gemuteerd tot corona-oriëntalisme.
Kishore Mahbubani, voormalig ambassadeur van Singapore bij de VN, legde in een interview de vinger op de wonde (DS 4 april). Volgens hem is zelfgenoegzaamheid de oorzaak van de laattijdige Europese reactie op de pandemie. Mahbubani hekelde dat het voor veel Europeanen nog steeds ondenkbaar is dat er iets te leren valt van Oost-Aziatische landen. Als voorbeeld haalde hij de financiële crisis van 2008-2009 aan in Europa. Azië was in de jaren 90 door een gelijkaardige crisis getroffen, en had daar nuttige lessen uit getrokken. Maar ook die lessen heeft Europa genegeerd. En dan spreken we nog niet over onderwijs, waar Aziatische landen de rankings aanvoeren, zowel op het vlak van wiskunde en wetenschappen als van leesvaardigheid.
Superioriteitsgevoel
Sommige media, waaronder deze krant, hebben wel al enkele lessen getrokken uit de Aziatische corona-aanpak. Zo kunnen we leren dat Singapore de derde golf verkeerd aanpakte (DS Avond 20 april). Het had 20.000 arbeidsmigranten uit India, die dicht op elkaar leven, uit het oog verloren. Die berichtgeving is erg belangrijk, ook voor virologen die het enorm druk hebben. Op een online mediadebat van het Wereld Economisch Forum zei een viroloog dat hij veel informatie over successen en mislukkingen van andere landen uit de media haalt. Toch hoor ik de lessen uit het Oosten zelden tot nooit opduiken bij beleids- en opiniemakers. Dat is op zijn zachtst gezegd een gemiste kans bij het nemen én het uitleggen van belangrijke beslissingen in de exitstrategie.
Dit is geen kritiek op bepaalde experts, politici of journalisten. Het is eerder een oproep om als Europeanen ons diepgewortelde superioriteitsgevoel tegenover het Oosten te laten varen. We moeten ons bipolaire wereldbeeld à la Petrarca laten vallen, het idee van het vrije, rationele Westen tegenover het autoritaire, emotionele Oosten dat zich vooral met wijsheden bezighoudt in plaats van met wetenschap. We kunnen deze globale pandemie alleen stoppen als we globaal kijken, nadenken en oplossingen zoeken.
Dat Zuid-Korea de coronacrisis succesvol heeft aangepakt, valt niet te ontkennen