Mogen scholen creatief omgaan met de regels?
Vandaag vindt een cruciaal overleg plaats tussen de onderwijsverstrekkers, de vakbonden en het kabinetWeyts over de heropening van de scholen.
Na de tsunami aan regels en richtlijnen is het stof in het onderwijsland wat gaan liggen. Voor veel scholen is duidelijk geworden dat, als ze zich aan alle veiligheidsregels willen houden, de heropening een herculeswerk wordt. In het draaiboek van de Vlaamse regering werd vorige week nog enige flexibiliteit gegeven: social distancing en een goede handhygiëne waren verplicht, de beruchte vier vierkante meter per leerling slechts een aanbeveling. Maar de Nationale Veiligheidsraad maakte de verplichte voorschriften strenger: tien leerlingen per klas is de absolute bovengrens en mondmaskers zijn verplicht voor iedereen boven de 12 jaar.
Scholen lieten hun onderwijskoepels de afgelopen dagen massaal hun verzuchtingen en bezorgdheden weten. ‘We krijgen reacties van directies die bezorgd zijn’, zegt Patriek Delbaere van OVSG, de Onderwijsvereniging van Steden en Gemeenten. ‘Ze zien door de bomen het bos niet meer. Het is moeilijk het onderscheid te maken tussen wat verplicht is en wat een aanbeveling is. Als we alles strikt moeten opvolgen, zullen niet veel scholen de deuren kunnen openen. We moeten lokaal bekijken wat haalbaar is.’
‘Als we alles strikt moeten opvolgen, zullen niet veel scholen de deuren kunnen openen’
PATRIEK DELBAERE Onderwijsvereniging van Steden en Gemeenten
Lieven Boeve, de directeurgeneraal van Katholiek Onderwijs Vlaanderen, schreef zijn schooldirecteurs zondag dat hij ‘de feedback opneemt’ en ‘op de juiste plaatsen ter sprake wil stellen’. Hij wil tot ‘meer realiteitszin’ komen. Vandaag vindt een cruciaal overleg plaats tussen de onderwijsverstrekkers, de vakbonden en het kabinetWeyts. Boeve zal er een pleidooi houden om ‘scholen creatief en verstandig met de regels te laten omgaan’.
Vakbonden op de rem
De vraag is hoeveel ruimte er nog is om af te wijken van de maatregelen van de Veiligheidsraad. Bovendien zijn de vakbonden niet van plan om toe te geven op de voorschriften. ‘Met veiligheid en gezondheid ga je niet “creatief” om’, zegt Marianne Coopman van het Christelijk Onderwijzersverbond. ‘Binnen de veiligheidsvoorschriften kunnen we natuurlijk op een innovatieve en creatieve manier naar oplossingen zoeken.’
‘Hoe dan ook zullen wij niet inboeten op veiligheid’, zegt Nancy Libert van ACOD Onderwijs. ‘Zijn de voorwaarden streng en moeilijk? Dat zal ik niet ontkennen. Maar het zijn nu eenmaal de voorwaarden waarop de scholen kunnen opengaan.’
‘Met veiligheid en gezondheid ga je niet “creatief” om’
MARIANNE COOPMAN Christelijk Onderwijzersverbond
‘Dit is een onderwijscrisis die we in de recente geschiedenis nog nooit hebben gezien.’ Volgens Robert Jenkins, hoofd onderwijs bij Unicef, zijn de consequenties van het sluiten van de scholen niet te onderschatten. De VNorganisatie baseert zich daarvoor op onderzoek tijdens en na de ebolacrisis. Tussen 2014 en 2016 zaten toen vijf miljoen leerlingen langdurig thuis. In Guinea sloten de scholen vijf maanden, in Liberia zeven maanden en in Sierra Leone zelfs negen maanden. De bijwerkingen waren enorm, van een toename van geweld tot tienerzwangerschappen.
‘Het is te gemakkelijk om te zeggen: deze problemen zijn typisch WestAfrikaans’, zegt Jenkins aan de telefoon vanuit New York. ‘Ook westerse landen moeten hieruit lessen trekken.’ Unicef schat dat momenteel zo’n 90 procent van de kinderen wereldwijd, of zo’n 1,5 miljard leerlingen, niet naar school gaat.
Leerlingen hebben er baat bij om nog dit schooljaar opnieuw fysiek naar school te gaan?
‘Unicef wil zich niet mengen in nationale beslissingen of wetenschappelijk advies, maar ik pleit voor een snelle heropening, als de omstandigheden het toelaten. Niet alleen de educatieve ontwikkeling staat vaak on hold, ook het welzijn van leerlingen – fysiek en mentaal – komt onder druk. Leerlingen hebben er echt alle baat bij om zo snel mogelijk weer naar school te gaan, zelfs voor enkele weken. Hoe langer men wacht, hoe groter de schade op economisch en sociaal vlak.’
Welke leeftijden ondervinden nu de grootste nadelen?
‘Tijdens de ebolacrisis merkten we dat vooral jonge kinderen, in de kleuterklas en het lager onderwijs, nadelen ondervonden van afstandsonderwijs. Het is moeilijk om hen te bereiken en voldoende te prikkelen. Toch is er een groot voordeel: ze pikken het snelst weer de draad op als de scholen openen. Dat is niet zo met tieners van 14 tot 16 jaar. Bij hen stellen we een groot risico op schooluitval vast. Dat is ook voor westerse landen een verontrustend fenomeen.’
Hoe moeten scholen zich voorbereiden op de heropstart?
‘Scholen moeten een duidelijk plan opstellen. Leerkrachten moeten de komende weken opgeleid worden om de kinderen op te vangen. Psychosociale ondersteuning is cruciaal om een blijvende impact te vermijden. Veel leerlingen voelen zich momenteel onzeker. Sommigen gaan door een rouwproces, anderen ervaren frustraties. Ze hebben ook hun klasgenoten gemist.’
‘Maatwerk is bij de aanpak cruciaal. De psychologische problemen variëren van leerling tot leerling en per leeftijd en setting. Scholen moeten in kaart brengen wie welke hulp nodig heeft. Soms volstaat een groepsgesprek, vaak zullen er ook individuele gesprekken nodig zijn.’
Wat is de belangrijkste les uit de ebolacrisis?
‘Dat ongelijkheid versterkt wordt. We moeten tijdens deze pandemie echt inzetten op de meest kwetsbare gezinnen. Kinderen in kwetsbare situaties ontwikkelen niet alleen een grotere leerachterstand, ook hun sociale en fysieke gezondheid komen vaker onder druk te staan. De meest voorkomende vormen van geweld tegen kinderen vinden thuis plaats. Intrafamiliaal geweld, bijvoorbeeld, seksueel misbruik of verwaarlozing.’
Wat kunnen scholen daaraan doen?
‘De deur voor die leerlingen zo open mogelijk houden. We mogen niet wachten tot de scholen opengaan, dan is het veel te laat. Leerkrachten en sociaal werkers moeten proactief bruggen proberen te bouwen. Blijvend contact zoeken en proberen in te schatten hoever de jongeren staan.’
Wat met besmettingen op school?
‘Ik durf daarover vandaag geen uitspraken te doen. Tijdens de ebolauitbraak hebben we gemerkt dat er geen besmettingen plaatsvonden in scholen die maatregelen hadden getroffen gaande van aandacht voor handhygiëne tot enkele specifieke maatregelen.’
Wat kan de overheid verder doen?
‘Om de schade op korte en lange termijn te beperken, moet er de komende jaren volop geïnvesteerd worden in onderwijs. Alleen zo is het mogelijk om het economische en menselijke kapitaal te beschermen.’
Welk thema verdient meer aandacht?
‘Ondervoeding of slechte voeding is een onderbelicht thema. Dat geldt niet alleen in WestAfrikaanse landen. Voor veel kinderen zijn de maaltijden op school belangrijk. Ze eten er gevarieerd en, vooral, betaalbaar. Leerkrachten of sociaal werkers moeten daarnaar durven te vragen. Zeker omdat de gezinnen onder verhoogde druk staan.’
‘Leerlingen hebben er alle baat bij om zo snel mogelijk weer naar school te gaan, zelfs voor enkele weken’