‘Ze zullen je niet geloven’
Ze huilt alsof het net is gebeurd. Eva Fastag (103) werkte als typiste in de kazerne Dossin, zo zette ze haar ouders en broertje mee op de trein naar Auschwitz. Met vaste stem vertelt ze over de toenemende repressie tegenover de Joden, hoe ze bij een razzia in Antwerpen Centraal werd opgepakt. Met de herinnering neemt het verdriet de bovenhand.
Valt er iets uit af te leiden uit het feit dat Kinderen van de Holocaust voorrang moest geven aan Kinderen van de collaboratie en Kinderen van het verzet ? Toch wordt dit veruit de meest beklijvende reeks van de drie. De tragiek valt niet te verdragen. Daarbij excelleert opnieuw de zorgvuldige getuigenselectie: met een haast onmenselijke sereniteit vertellen de twaalf hun verhaal. Tegelijkertijd wordt het kader voortreffelijk geschetst. Hoe de Duitse bezetter stap voor stap het net aantrok. Met aandacht ook voor de verschillen in Antwerpen (gelovigen, collaboratie) en Brussel (vrijzinnigen).
De Joodse slachtoffers hebben lang op erkenning moeten wachten. Na de oorlog trachtten overlevenden de draad weer op te nemen, iedereen had familie en vrienden verloren. De wereld was slechts in de bevrijders, de daders en de collaborateurs geïnteresseerd. Pas eind jaren 70 verhelderde de Amerikaanse serie Holocaust de schaalgrootte van de volkerenmoord. Velen, ook ik als tiener, stonden aan de grond genageld. Het grote stilzwijgen was definitief doorbroken.
Het blijft opmerkelijk hoe de vaders van enkele getuigen pas op het einde van hun leven voluit over de ontberingen gingen praten. Ze kregen steeds meer gehoor, het oorlogslot van het Joodse volk vertaalde zich in talloze musea. Tegenwoordig nemen de kinderen dat stokje over. Ze doen het met nog meer overtuiging: in de
Met een haast onmenselijke sereniteit vertellen de twaalf hun verhaal
wetenschap dat de spoeling steeds dunner wordt, met de hoop dat de herinnering aan de Shoah niet verdwijnt in de nevelen van de tijd.
Met een citaat van Simon Wiesenthal opende Norbert Vos de aflevering. Zelf verloor hij zijn vader, een Kortrijkse familie verborg hem en zijn moeder. ‘Ik denk dat ik de waarheid zal vertellen’, antwoordde de latere nazi-jager op de vraag van een SS-officier wat hij zou doen mocht hij Auschwitz overleven. De bewaker lachte hem uit. ‘Dan zullen de mensen je niet geloven.’
The plot against America (te zien op Play More) verhaalt beklijvend hoe een Joodse familie in Newark de toenemende Jodenhaat verbijt na de (hypothetische) verkiezingsoverwinning van een fascistische presidentskandidaat in 1940. Kinderen van de Holocaust borduurt op die angst voort. Maar de geïndustrialiseerde massamoord overtreft elke fictie.