Na de adrenaline, de angst en de existentiële vragen
Uitputting vreet zorgpersoneel aan
BRUSSEL I Al bijna acht weken werken ziekenhuizen in coronamodus en dat begint zich te wreken. De vermoeidheid slaat almaar zwaarder toe. ‘In het begin kregen wij vooral collega’s over de vloer die onzeker waren en stress kregen door hun nieuwe werkomstandigheden’, zegt Karen Pien, psychologe in het UZ Brussel. ‘Intussen zijn het vooral vermoeidheid en uitputting die hen de stap naar psychologische begeleiding doen zetten.’
In Villa Samson – een gebouw naast het ziekenhuis, waar in andere tijden patiënten tijd met hun huisdier doorbrengen – richtte het UZ Brussel een plek in waar het personeel tot rust kan komen en psychosociale bijstand kan krijgen. ‘We zien meer en meer dat die geen overbodige luxe is’, zegt ook psychologe Ineke Van Mulders. ‘De veerkracht blijft over het algemeen heel erg groot, maar de uitputting vreet die aan. Er treedt gelatenheid in.’
‘Week na week zie ik de vermoeidheid en de prikkelbaarheid toenemen’, zegt Kristel Mulders van het ‘coronasupportteam’ in het Hasseltse Jessa Ziekenhuis. ‘Op het werk is het elke dag pompen, pompen, pompen en thuis wachten dan vaak ook nog kinderen die energie vragen en les moeten krijgen.’
Bloemetje
Gelukkig lijkt de druk stilaan af te nemen. Voor het eerst in lange tijd lagen er gisteren minder dan 800 mensen op de afdelingen intensieve zorg van de Belgische ziekenhuizen. Daardoor is in veel ziekenhuizen de afbouw van de speciaal ingerichte covidafdelingen begonnen. Ook in het UZ Leuven, zegt diensthoofd en psychologe Hadi Waelkens. Maar net dat opent een nieuw gamma aan emoties bij het zorgpersoneel.
‘Ik had vrijdag een gesprek met een verpleegkundige, die me vertelde dat hij heel vaak terugdenkt aan de eerste patiënt die hij aan covid19 zag overlijden – helemaal alleen, in een operatiehemdje. Hij had er nachtmerries over. Bij de tweede patiënt die hij zag overlijden, wilde hij het sterven menselijker maken door het operatiehemdje te vervangen door een mooie pyjama van het ziekenhuis. De derde keer legde hij een bloemetje in de handen, nam een foto en deelde die met de familie. Een andere collega fietste kilometerslang wenend naar huis, omdat hij wist dat de vrouw die hij net verzorgd had, de volgende dag zou sterven.’
‘Pas nu de ergste drukte achter de rug is, krijgen mensen tijd voor reflectie en moeten ze wat ze hebben meegemaakt, een plaats geven’, zegt Waelkens. ‘Dat geldt zeker voor collega’s die in andere tijden op afdelingen werken waar ze niet met de dood geconfronteerd worden. We zien dat zij het vaak moeilijk hebben om daarnaar terug te keren. Ze kunnen niet aan anderen uitleggen wat ze gevoeld hebben, behalve aan collega’s met wie ze het doorgemaakt hebben. Die mensen beginnen na te denken over hun leven, over wat ze ermee willen doen. Dat is niet altijd negatief.’
Burnouts
In het UZ Brussel kwamen zelfs personeelsleden uit administratieve functies op eigen vraag op de covidafdelingen terecht. ‘Zij komen ons nu vertellen dat ze het onderschat hadden’, zegt Pien. ‘De impact van spreken met de families van slachtoffers, de tranen, de hardheid, de rauwheid: het zal nog lang nazinderen. Mensen hebben hier onder adrenaline grenzen verlegd, maar nu die wegebt, volgt de weerbots. Wij verwachten dat de grote golf nog moet komen, ook van mensen met burnouts en met posttraumatische stress.’
Dat verwacht ook de Vlaamse Vereniging van Klinisch Psychologen. ‘Hulpverleners zijn zeer goed in zorgen voor anderen, maar bijzonder slecht in hulp zoeken voor zichzelf ’, zegt gedelegeerd bestuurder Koen Lowet. ‘Daarom zijn we vanuit het middenveld en de overheid hard aan het werk om een systeem uit te rollen om zorgverleners die het moeilijk hebben, tijdig te kunnen detecteren en bijstaan.’
‘De veerkracht blijft over het algemeen erg groot, maar de uitputting vreet die aan. Er treedt gelatenheid in’
INEKE VAN MULDERS Psychologe