Venezuela, een perfecte storm?
Geweld en corona slaan om in honger, maar volgens president Maduro doet Venezuela het prima. Officieel zijn er maar tien patiënten overleden.
BRUSSEL I Wordt corona de druppel die de Venezolaanse emmer doet overlopen en de autoritaire president Nicolas Maduro naar de exit dwingt? Dat hopen miljoenen Venezolaanse burgers, het is wat de zelfverklaarde interimpresident Juan Guaidó wil én het is het scenario waar de Verenigde Staten op uit zijn.
Ook de nerveuze situatie op het terrein, waar een draconische lockdown geldt, verhoogt de druk op Maduro. Vorige donderdag kwam de 29jarige Charlis Antonino Núñez om het leven toen hij in het plaatsje Upata, op de grens met Brazilië, twee politiekogels in het hoofd kreeg. Dat gebeurde toen Núñez en andere burgers enkele voedingswinkels probeerden te plunderen. Ook elders in Venezuela dreigt de vlam in de pan te slaan.
‘De lockdown is een spook’, reageerde de bekende mensenrechtenverdedigster Susana Raffalli op Twitter. ‘Een natie zonder voedsel, zonder water, zonder gas, zonder elektriciteit, zonder werk en zonder benzine kun je niet opsluiten.’
Rijkste olievoorraad ter wereld heeft tekort
Alleszins zit Venezuela in een perfecte storm. De spanning tussen het regime en de oppositie is al jaren te snijden, de staat is failliet, de winkelrekken zijn leeg, de inflatie escaleert richting 10.000 procent op jaarbasis en de Amerikaanse en internationale sancties hebben buitenlandse tegoeden bevroren. Voor een groot deel van de bevolking dreigt honger, vreest het Wereldvoedselprogramma van de VN.
Bovendien kampt Opeclid Venezuela, het land met de rijkste olievoorraden ter wereld, nu ook met benzinetekort. De productie is stilgevallen door de lage prijzen op de internationale markt, chronisch wanbeleid en corruptie. De import uit de VS, waar Caracas voor driekwart van zijn brandstofverbruik van afhangt, is gestaakt.
Wordt covid19 dan inderdaad de spreekwoordelijke druppel? Dat is niet zeker. Officieel is van een coronacrisis amper sprake. Met tien doden en niet meer dan 329 besmettingen steken de Venezolaanse statistieken scherp af tegen de cijfers die andere landen in LatijnsAmerika laten optekenen.
‘We waren er tijdig bij, we hebben geprobeerd de crisis vóór te zijn’, stampt Maduro zijn boodschap er bij de burger in. Op televisie geven minister van Informatie Jorge Rodríguez en diens zus Delcy, die ook vicepresident is, dagelijks de stand van zaken.
De regering voert haar eigen argumenten aan voor wat ze een succesvolle aanpak noemt. Zo mogen Venezolanen niet naar buiten zonder masker of handschoenen, zijn alle grote verkeersaders afgesloten en dwingen politie en burgerpatrouilles vanaf de late middag een uitgangsverbod af, zoals de feiten in Upata lieten zien.
Wie het land binnenkomt, in de eerste plaats de vele tienduizenden Venezolanen die de jongste weken hun baan verloren in buurland Colombia, gaat intussen onverbiddelijk in quarantaine, patiënten met covidverschijnselen moeten naar het ziekenhuis, de anderen naar een door de overheid gevorderd hotel.
Maar dan nog: tien doden? De oppositie spreekt van pure propaganda. Volgens wetenschappers zit niet alleen de optelmethodiek, maar zeker ook de testcapaciteit fout.
‘Er is onmiskenbaar sprake van een onderschatting’, bevestigt de Franse LatijnsAmerikaspecialist Olivier Compagnon (Université SorbonneNouvelle), die ook de blog Covidam: la covid19 dans les Amériques runt. ‘Het is in deze fase nog onduidelijk of dat een doelbewuste strategie is van de regering, of het gevolg van haar onvermogen om verdachte gevallen massaal op te sporen. Het probleem is dat we de piek in LatijnsAmerika pas eind mei verwachten en dat voor de Venezolanen het slechtste moment nog moet komen.’
‘We hebben weinig hard bewijsmateriaal’, zegt ook Javier Corrales van Amherst College
(VS), die meerdere boeken wijdde aan het chavistische Venezuela. ‘Maar de belangrijkste hotspots van de epidemie doen zich voor in landen met sterke grensoverschrijdende uitwisselingen en een hoog ontwikkelde diensteneconomie. Venezuela bengelt op beide vlakken aan de staart van de wereld.’
Regimewissel
‘Een natie zonder voedsel, zonder water, zonder gas, zonder elektriciteit, zonder werk en zonder benzine kun je niet opsluiten’
SUSANA RAFFALLI Mensenrechtenactivist
Compagnon en Corrales gaan niet uit van een revolte met een machtswissel als gevolg. ‘Het geweld zal toenemen,’ voorspelt die laatste, ‘maar geen kookpunt bereiken, omdat de regering zowel geïsoleerd als massaprotest de kop zal indrukken. Maduro maakt bovendien gebruik van de inlichtingendiensten om dissidentie in de eigen rangen en het leger aan te pakken.’
‘Het tuchtregime kan gebruikt worden als een systeem van politieke controle over de inhoud van rechterlijke beslissingen’
EUROPESE COMMISSIE
Ook Compagnon is sceptisch over een regime change. ‘Massa’s Venezolanen werken in de informele sector en moeten hun familie voeden. Hun eerste zorg is overleven. In zo’n context is de kans klein dat het tot een zware protestgolf komt.’
Ondanks de patstelling hebben regering en oppositie de voorbije weken geheim overleg met elkaar gepleegd. Hoewel de meeste insiders weinig van Guaidó verwachten – hij gaat door voor een lichtgewicht en in zijn entourage is onlangs een corruptiedossier opgedoken – ziet Compagnon ‘bij sommigen de lijnen wel bewegen nu het coronavirus toeslaat. Als de toestand echt tragisch wordt, zie ik het leger nog een rol opnemen. Dat is de enige factor die een overgangsregering tot stand kan brengen. Maar zover zijn we nog niet.’
Voor de vierde keer in minder dan drie jaar is de Europese Commissie een inbreukprocedure gestart tegen Polen wegens een justitiehervorming die volgens haar in strijd is met Europese wetgeving. De procedure richt zich op een controversieel nieuw tuchtregime voor rechters. Ze is een zoveelste zet in de confrontatie tussen de Commissie en de Poolse regering over de machtsgreep die de regeringspartij Recht en Rechtvaardigheid (PiS) doorvoerde in de Pools rechtspraak.
Een van de problemen met de omstreden tuchtregeling is de gevoelige uitbreiding van de definitie van een disciplinaire fout voor magistraten. Rechters mogen niet langer de status in twijfel trekken van rechters die benoemd werden door een selectiecollege dat zelf geheel politiek benoemd is en omstreden is. ‘Een gevolg,’ oordeelt de Commissie, ‘is dat het tuchtregime gebruikt kan worden als een systeem van politieke controle over de inhoud van rechterlijke beslissingen.’ Daarnaast moesten rechters ook ‘specifieke informatie over hun nietprofessionele activiteiten’, zoals publieke optredens, vrijgeven. Dat zien veel rechters als een methode om hen te weren uit het publieke debat. En, zegt de Commissie: ‘het is incompatibel met het respect voor het privéleven en het recht op gegevensbescherming’.
Bovendien is een nieuwe kamer van het Poolse Hooggerechtshof voortaan de enige instelling die nog mag oordelen over de rechterlijke onafhankelijkheid. Poolse rechters verliezen daarmee het recht aan te kloppen bij het Europees Hof van Justitie. Het principe dat Europese wetgeving voorrang heeft op nationale wetgeving, is nochtans een hoeksteen van het Europees recht. (belga, rte)