Middeleeuws blauw geeft geheimen prijs
Een onooglijk bermplantje blijkt de bron te zijn van ‘foliumblauw’, een pigment waarmee eeuwenlang manuscripten werden verfraaid.
Blauw is niet alleen een buitenbeentje omdat het in de periferie van het zichtbare kleurenspectrum ligt. De kleur oogt ook minder ‘natuurlijk’ dan andere, wat kan verklaren waarom blauw relatief laat in het vizier van de mens kwam. In oude geschriften, zoals de Indiase Veda’s, duikt de kleur bijvoorbeeld pas helemaal op het laatst op, na rood, geel en groen. In bloemen en planten, maar ook in mineralen en gesteenten is blauw veeleer zeldzaam. De ‘tastbare’ natuur is dus niet gul bedeeld met blauw – in tegenstelling tot het ongrijpbare staalblauw van de hemel of het azuurblauw van een lagune.
Duurder dan goud
Omdat de chemie nog niet was uitgevonden en ze dus geen synthetische pigmenten konden gebruiken, moesten ververs het tot in de 19de eeuw stellen met wat ze in de natuur aantroffen. Voor blauw gebruikten ze bijvoorbeeld lazuriet, een mineraal dat de halfedelsteen lapis lazuli zijn intense kleur geeft. Eeuwenlang was dit edelgesteente maar op één plek te vinden: in mijnen in het huidige Afghanistan. Ultramarijn – letterlijk: ‘van overzee’ – was in de middeleeuwen en de renaissance daarom kostbaarder dan goud.
Daarnaast was er ook indigo, dat uit tropische planten werd gewonnen, of de Europese variant van het pigment die uit de wedeplant werd gehaald. En vergeet de anthocyanen niet, die aan rode kool zijn paarsige uitzicht geven. Sinds mensenheugenis wordt ook azuriet gebruikt, een mineraal dat uit verweerd kopererts komt.
Maar daarmee was het blauwe kleurenpalet wel zo’n beetje gevuld. Dat betekent dat de gevormde of verbeelde wereld sinds de industriële revolutie ‘blauwer’ is dan ooit tevoren. Dit is zeker zo
Een illustratie uit de ‘Dietsche doctrinale’ uit de 14de eeuw, toen blauw nog zeldzaam was.
Lappen stof werden in een concentraat van bessen, water en alcohol gedrenkt.
Drie jaar lang trokken de onderzoekers er in het najaar op uit om de rijpe bessen van de Chrozophora te plukken