Europese Unie gooit zich in race naar coronavaccin
De EU speelt gastheer voor een donorconferentie om te verzekeren dat niet alleen de happy few straks toegang hebben tot een coronavaccin.
De Europese Unie gooit haar gewicht in de schaal om nieuwe vaccins, geneesmiddelen en testmateriaal tegen het coronavirus te ontwikkelen en wereldwijd beschikbaar te maken. Vandaag lanceert ze, samen met enkele lidstaten en partnerorganisaties waaronder de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en de Bill and Melinda Gates Foundation, een internationale donorconferentie. Die moet het startschot geven voor een ophaalronde van 7,5 miljard euro. Ons land trekt 27 miljoen euro uit.
3 miljard van het totale bedrag zou gaan naar de zoektocht naar een vaccin, het cruciale element om het besmettingsrisico op te heffen en de wereld uit de huidige gezondheidscrisis te loodsen. De bedoeling is niet alleen om de ontwikkeling van vaccins te versnellen, zegt een woordvoerster van de Europese Commissie, ‘maar omte maken dat ze op massale schaal geproduceerd en verspreid kunnen worden’.
Wereldwijd is momenteel een negentigtal kandidaatvaccins in ontwikkeling. Zeven daarvan worden al op mensen getest. Dat gebeurt voorlopig nog in ‘veiligheidsproeven’ op kleine groepen gezonde vrijwilligers. Na die veiligheidsproeven moeten vaccins nog twee andere fasen met honderden en duizenden deelnemers doorlopen, die de werking op de echte doelgroepen moeten aantonen.
Dat hele proces kan ten vroegste beëindigd worden in twaalf tot achttien maanden. Tenminste, dat was de inschatting van experts zoals Anthony Fauci, de adviseur van de Amerikaanse president Donald Trump. Voor het snelste vaccin dat ooit gecreëerd werd, tegen bof, was vier jaar nodig om het te ontwikkelen en goed te keuren.
Maar op veel plaatsen is een race aan de gang om nog sneller te gaan. Indien een vaccin dat momenteel getest wordt door de universiteit van Oxford blijkt te werken, zouden volgens de onderzoekers de eerste paar miljoen vaccins in september al beschikbaar kunnen zijn.
Terwijl ook ontwikkelaars gefinancierd door de Chinese overheid al aan menselijke proeven toe zijn, lanceerde de Amerikaanse president Donald Trump ‘Operatie Warp Speed’. Dat programma is erop gericht farmabedrijven, regeringsagentschappen en defensie samen te brengen om de ontwikkelingstijd van een vaccin te beperken tot een achttal maanden. Het doel van het project is 300 miljoen vaccins klaar te hebben voor januari, aldus het persbureau Bloomberg.
Bij de Europese Commissie klinkt de hoop dat de VS zich nog zullen aansluiten bij de wereldwijde coalitie met de WHO. Dat dit tot nu nog niet gebeurd is, doet de vrees toenemen dat Trump bij de vondst van een vaccin het ‘America First’principe zal hanteren.
Zo komt meer gewicht op de schouders van Europese leiders en filantropen als Bill en Melinda Gates terecht: zij moeten de multilaterale aanpak schwung geven. Cruciaal voor de slaagkansen is de samenwerking met de industrie. 70 procent van de
De vrees groeit dat Trump bij de vondst van een vaccin het ‘America First’principe zal hanteren
teams die aan een vaccin werken, komt uit de commerciële sector. ‘Zij zullen niet verplicht worden om hun intellectuele eigendomsrechten op te geven’, klinkt het bij de Commissie. Wel zullen ze zich ertoe moeten verbinden hun vaccins breed beschikbaar te maken, tegenprijzen die haalbaar zijn voor de meest kwetsbare landen.
Wereldwijd wordt aan vele tientallen opties voor een coronavaccin gewerkt. Sommige vaccins worden ontwikkeld op basis van verzwakte of inactieve coronavirussen, andere op basis van andere genetisch gemodificeerde virussen, nog andere op basis van eiwitten, DNA of RNA. Een handvol van die vaccins wordt inmiddels al getest op mensen. Bij de zoektocht naar een vaccin kunnen talloze problemen opduiken: beloftevolle exemplaren kunnen uiteindelijk niet blijken te werken of ernstige nevenwerkingen veroorzaken. Of het productieproces kan gestremd worden door banale problemen, zoals een tekort aan flacons en andere toebehoren.
Maar de vaccins die straks als winnaar uit dat proces komen, kunnen de inzet worden van een internationale machtsstrijd zonder weerga. Wie controle heeft over de productie en distributie van deze silver bullet, kan landen en regeringen voorwaarden naar keuze dicteren. Als de eerste vaccins uit China of de VS komen, twee grootmachten die op gespannen voet leven, kan dat geopolitieke breuklijnen openrijten. Voor veel regeringen zal het moeilijk zijn om te weerstaan aan de neiging om vaccins voor zichzelf te houden.
Steun van Gates
‘Er is momenteel geen mondiaal systeem om vaccinvoorraden toe te wijzen. En veel landen die de capaciteit hebben om te produceren op de benodigde schaal, zullen de druk voelen om die voorraad eerst beschikbaar te maken voor de eigen bevolking’, zegt Seth Berkley, de ceo van Gavi. Dat is een alliantie die de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), regeringen, filantropische organisaties en de vaccinindustrie verenigt om vaccins ook in kwetsbare landen beschikbaar te stellen. ‘Daarom is het zo belangrijk dat we mondiale toegangsovereenkomsten hebben voor een vaccin ontwikkeld is.’
Gavi is een partnerorganisatie van de donorcoalitie die de EU samen met de WHO en andere partners op touw zet, om wereldwijd toegang tot het vaccin en medicijnen tegen covid19 te verzekeren.
Willen we de pandemie echt stoppen, zo liet miljardair en filantroop Bill Gates weten op zijn blog, ‘dan moeten we het vaccin beschikbaar maken voor bijna elke persoon op de planeet’. De Bill & Melinda Gates Foundation is onderdeel van de donorcoalitie. ‘Ik denk dat lageinkomstenlanden bij de eerste zouden moeten zijn om het te krijgen, omdat mensen daar veel meer risico zullen lopen om te sterven’, aldus Gates. ‘Het vaccin uitrollen in lageinkomstenlanden zou miljoenen levens kunnen redden.’
Bovendien waarschuwen gezondheidsexperts dat vaccins, eens ze er zijn, het best eerst afgeleverd kunnen worden aan specifieke groepen: beter wereldwijd gezondheidswerkers en kwetsbare bejaarden vaccineren dan te beginnen in één land met hoog én laagrisicogroepen.
Zal het ook zo gaan? Gates verwacht het wel van de initiatieven die hij mee financiert, maar zeker is hij niet. ‘Bij de meeste vaccins tekenen producenten een akkoord met het land waar hun fabrieken gesitueerd zijn, zodat dat land als het eerste aan de vaccins kan. Het is onduidelijk of dit nu ook zal gebeuren’, schrijft Gates. ‘De WHO en nationale gezondheidsautoriteiten zullen een distributieplan moeten ontwikkelen, eens we weten waarmee we te maken hebben.’
Maken dat de vaccins eerlijk verdeeld worden en farmabedrijven ze ook betaalbaar houden, zal de volgende weken en maanden een van de belangrijkste taken zijn voor wereldleiders.
Janssen Pharmaceutica
Waar staat België in de race naar het vaccin? Ons land draagt bij aan initiatieven om vaccins breed beschikbaar te maken, maar Belgische patiënten staan volgens minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open VLD) ook ‘eerst in de rij als er baanbrekende nieuwe medicijnen op de markt komen’. Dat is te danken aan de aanwezigheid van internationale farmabedrijven zoals Janssen Pharmaceutica, een dochter van het Amerikaanse Johnson & Johnson, dat momenteel bezig is met onderzoek naar een covidvaccin in ons land.
‘Dat sterke ecosysteem zal ook hier belangrijk zijn als er een vaccin tegen het nieuwe coronavirus komt’, aldus de minister. ‘We kijken uiteraard ook buiten onze grenzen, zodat we in een vroeg stadium in dialoog kunnen gaan met andere bedrijven. Als er aan de andere kant van de wereld een vaccin wordt gevonden, moeten we dat zo snel mogelijk tot bij onze burgers krijgen.’
In Het Nieuwsblad vertelde Bruno Holthof, de Belgische directeur van de universitaire ziekenhuizen in Oxford, dat er gesprekken zijn tussen België en vaccinontwikkelaars in Oxford. Daar wordt het ChAdOx1vaccin ontwikkeld, een van de kanshebbers om het eerst gelanceerd te worden.
‘Landen die de capaciteit hebben om het vaccin te produceren, zullen de druk voelen om eerst de eigen bevolking te bedienen’
SETH BERKLEY ceo Gavi