MIJN KONINKRIJK VOOR EEN VACCIN
De race naar een coronavaccin wordt het komende jaar wereldwijd het grootste verhaal. Alles in ons leven hangt ervan af, zoals we ervaren bij de schuchtere poging tot heropstart die we vandaag ondernemen. Dat is zo op alle continenten. De strijd om een vaccin wordt een geopolitieke krachtmeting met een ongeëvenaarde inzet.
Het kan bits worden. Iedereen wil het vaccin eerst. De nationale zelfbeschermingsreflex veert krachtig op, ook in Europa. Zelfs België houdt zijn grenzen nog altijd gesloten en een onvoldragen krantenartikel dat stelde dat ons land bij het begin van de crisis mondmaskers liet uitvoeren, leidde dit weekend bijvoorbeeld bij partijen rechts én links meteen tot de vraag of we die niet beter voor onszelf hadden gehouden. Vooral tussen de VS en China knispert de achterdocht. Donald Trump ziet in aanvallen op China en ‘het Chinese virus’ een kans om via een externe vijand zijn herverkiezing in de lucht te houden. Zeker voor een vaccin komt ‘America first’. Internationale samenwerking, zoals via de Wereldgezondheidsorganisatie die ruime ervaring heeft in het gedeeld ontwikkelen van vaccins en geneesmiddelen, wordt verdacht als tegengesteld aan het nationaal belang. Ook commercieel is de race aan de gang. Giganten uit de farmaindustrie kondigen al de productie van miljoenen tot miljarden dosissen aan. Van een vaccin dat er nog niet is. Voor gangbare procedures is geen tijd.
Het getuigt van gezonde realpolitik dat de Europese Commissie een derde weg zoekt en een ‘coalition of the willing’ op de been brengt van landen en filantropische fondsen die geld en kennis samenleggen. Ze beloven eerlijke en betaalbare toegang tot het vaccin, wereldwijd, ook in arme landen. Tegenwoordig heet dat al idealisme. Maar intellectuele eigendomsrechten via patenten blijven gelden. En zo blijft ook de politieke spanning hangen over wie deze en volgende vaccins eerst ten goede zullen komen en tegen welke prijs.
Voor de winnaars zijn de baten buitengewoon. Wordt het beschermen van zo veel mogelijk mensenlevens de drijfveer, of wordt het winst, geopolitieke dominantie, of een combinatie? Het is niet zozeer dat hier overheden aan het stuur moeten zitten. Dat moeten ze doen, maar de verkeerde overheid kan even dwingend uitvallen als een farmamonopolist. Het is dat sommige kennis vrij ontwikkeld moet worden. Dat wetenschap die voor de mensheid zo cruciaal is, niet achter het slot van een patent mag verdwijnen in een monopolie. Een open bron is de beste garantie tegen schaarste die politiek uitgebaat zal worden, met potentieel niet te overziene gevolgen.
Iedereen wil het voor zijn burgers eerst