Samen alleen in het coronatheater
Zullen Zoomtheater, virtuele schouwburgen en Whatsappperformances de toekomst van de podiumkunsten voorgoed veranderen? Voorlopig ziet het er nog niet naar uit. Gelukkig maar.
Het zijn lastige tijden voor theaterliefhebbers. Ja, er is het platform ‘Podium aan huis’ waarmee je voorstellingen uit de oude doos kunt herbeleven in je woonkamer. Maar de magische ervaring in het hier en nu valt onmogelijk te capteren.
Het was natuurlijk maar een kwestie van tijd voor theatermakers gingen experimenteren met de live vertelmogelijkheden van de media die sinds 13 maart ons leven zijn gaan bepalen. Zo beleefde vorige week Before/After van het Nederlandse collectief NITE zijn onlinepremière in een speciaal gebouwd virtueel theater. Meer dan 4.000 toeschouwers woonden het spektakel bij, dat met negen camera’s enkele uren voor de sluiting van de theaters werd opgenomen.
Voor de voorstelling kon je korte performances ‘bezoeken’, gemaakt door kunstenaars in thuisisolatie. In de bar was er speciaal Nitebier te verkrijgen. Op Zoom waren er afterparty’s. En als je de weg kwijtraakte, kon je altijd terecht bij enkele lieve robots in de lobby.
Ecologisch alternatief
Ontwerper Martijn Halie maakte voor NITE een knap interactief design. Maar hoe je het ook draait of keert: Before/After blijft een technisch hoogstaande video van een theatervoorstelling. De camera’s zeggen waar je moet kijken, je blik laten ronddwalen is geen optie. Het valt ook op hoe artificieel de voorstelling er in 2D uitziet. Acteurs met gekke schmink, pruiken en een indringende blik? In de theaterzaal is het een code die je met plezier aanvaardt, op scherm wordt dat ‘doen alsof’ al gauw een beetje knullig. Acteren voor de camera is wezenlijk anders dan voor een levend publiek. Toch hoopt regisseur Guy Weizman het platform in de toekomst verder uit te bouwen. Als ecologisch alternatief voor internationale tournees heeft het zeker potentieel.
Verstrooiing
Mathijs F. Scheepers en Korneel Hamers van het Antwerpse gezelschap Skagen creëerden dan weer een eerste ‘social network’voorstelling op Whatsapp, dat voor de gelegenheid omgedoopt werd tot Whatchapp. Wie inschrijft, ontvangt in realtime berichtjes. Een maand lang kun je zo stiekem de ontluikende liefde volgen tussen de dyslectische Emmi en de taalpsycholoog Leo.
Hoe charmant dit vervolgverhaaltje ook is, de grens met spam is dun. Het heerlijke aan theater is net dat het dictatoriaal is. Anderhalf uur word je verplicht om naar iets te kijken, zonder wifi, reclame of pauze. Theater is geheugenkunst, een oefening in concentratie. Hoe zal het nieuwe digitale theater zich tegen deze aandachtsverstrooiing wapenen?
En wat met het publiek dat over alles zijn zegje wil doen? ‘Just drop your comments below, we are standby’, zei Guy Weizman nog snel voor de show. Ja, theater is een bijzonder medium omdat het mensen samenbrengt, maar die houden tijdens een reguliere voorstelling wel lekker gewoon hun mond.
Jaar in quarantaine
Ook wie Before/After via Zoom bekijkt, moet erbij nemen dat het hele publiek mee in beeld zit en wellicht de helft van de tijd zichzelf zit te observeren. Het Britse collectief Forced Entertainment, al dertig jaar bekend om hun absurde collagestukken, maakte die sociale vervreemding als mediakritiek slim tot inzet van hun eerste Zoomvoorstelling End meeting for all.
‘Can anyone hear me?’ lamenteert actrice Claire Marshall terwijl ze met een grijze pruik op doet alsof ze al een jaar in quarantaine is. Op het andere scherm maakt haar collega een kubistische montage met flessen gin. Melancholisch, alcoholisch, is er vandaag nog een verschil? De new togetherness waarmee we in deze coronatijden graag dwepen, blijkt toch vooral een kwestie van ‘samen alleen’.
Acteren voor de camera is wezenlijk anders dan voor een levend publiek