Maltese privéboten duwen migranten terug naar Libië

Malta stuurt in het geheim vissersboten uit om migranten terug naar Libië te varen. Daar worden ze in detentiekampen opgesloten, blijkt uit een onderzoek van de ‘The New York Times’.

De rechten van de migranten en vluchtelingen die in nood zijn op zee stonden de voorbije maanden even on hold. Anderhalve maand geleden kondigde Malta aan dat het dermate overrompeld is door de coronacrisis, dat het tijdelijk geen migranten op zee meer zou redden. 150 drenkelingen die door het Duitse ngoschip Alan Kurdi uit zee werden gehaald, werden overgeplaatst naar een Italiaanse quarantaineboot. Ze weten nog altijd niet of, waar en wanneer ze aan land mogen.

Maar, schrijft The New York Times, in het geheim werden er wel nog reddingsboten uitgestuurd. Een kleine vloot van privéschepen werd in april door Malta uitgestuurd om drenkelingen op te vissen en ze terug naar Libië te brengen. Malta wil zo voorkomen dat de geredde vluchtelingen en migranten een Europese haven bereiken. De Amerikaanse krant sprak met een van de kapiteins van de schepen, met een vooraanstaand lid van de Libische kustwacht en met een voormalige Maltese overheidsbeambte die bij het plan betrokken was. Allemaal bevestigen ze het bestaan van het geheime programma. De Maltese overheid zelf weigerde te reageren op het verhaal van The New York Times.

Juridisch drijfzand

Het zou de nieuwste tactiek zijn in een serie maatregelen die de Europese overheden de afgelopen jaren namen om de grenzen te sluiten. Libië is een land in oorlog. Dat betekent dat het volgens het internationaal recht – waartoe alle EUlidstaten zich verbinden – verboden is om mensen rechtstreeks naar daar terug te sturen. Maar de komst van 600.000 voornamelijk Afrikaanse migranten tussen 2014 en 2017 via Libië, deed de overheden op zoek gaan naar andere manieren om de route af te sluiten.

Onder druk van rechtse populisten namen Europese landen de ene na de andere verregaande afschrikkingsmaatregel. Officiële reddingsoperaties werden teruggeschroefd en de ngoschepen die ze probeerden te vervangen, werden weggepest. Italiaanse en Maltese havens werden gesloten en andere Europese landen, zoals Frankrijk, weigerden om de rol van aankomstland over te nemen. Elke reddingsoperatie werd zo een uitputtingsslag, met honderden drenkelingen die soms wekenlang op een schip vastzaten.

Ondertussen werd het de migranten ook moeilijker gemaakt om te vertrekken, door de routes van WestAfrika en de Hoorn van Afrika al in de woestijn dicht te gooien. Er kwam ook steun voor de gewelddadige Libische kustwacht. Ze kreeg materiaal, moderne schepen en opleidingen om de vertrekkende bootjes vroeger te kunnen onderscheppen.

Malta’s clandestiene operatie, met drie privéboten, is de nieuwste stap om de Middellandse Zee hermetisch af te sluiten. Maar volgens migratieexperts met wie The New York Times praatte, is zo’n operatie juridisch allesbehalve waterdicht. ‘Deze methodes lijken akelig veel op die van de georgani

‘Deze methodes lijken akelig veel op die van de georganiseerde misdaad en zelfs op die van de mensensmokkelaars’

seerde misdaad en zelfs op die van de mensensmokkelaars, die door de Europese beleidsmakers zo hardnekkig afgewezen worden’, zegt professor Itamar Mann, expert maritiem en vluchtelingenrecht aan de universiteit van Haifa (Israël). ‘We maken ons ernstig zorgen dat we hier een nieuw patroon zien opduiken, waarbij Maltese overheidsfunctionarissen zelf strafrechtelijk aansprakelijk kunnen zijn, in binnen of buitenland.’

ITAMAR MANN

Expert maritiem- en vluchtelingenrecht universiteit Haifa

Satelliet uitgeschakeld

Een eerste geheime operatie met de vissersboten vond plaats op 14 april. Een vijftigtal migranten werd toen door twee Maltese boten opgevist in internationale wateren. Volgens de hulporganisatie Alarm Phone waren er toen al enkele vluchtelingen verdronken. De boten, de Dar Al Salam 1 en de Tremar, schakelden daarna hun satellietverbinding uit en zetten koers naar Tripoli. Volgens The New York Times werden de migranten en de vluchtelingen daar overgebracht naar een van de ergste detentiekampen. In december werd het kamp nog bestookt met granaten. De bewoners worden er regelmatig op gruwelijke wijze gemarteld.