Zevenmaal draaien met de tong
Wetenschappers mogen niet verleid worden om voorbarige conclusies te trekken uit hun studies om het beleid te beïnvloeden, waarschuwt HERMAN GOOSSENS.
Een artikel van de onderzoeksgroep van de Duitse viroloog Christian Drosten over de rol van kinderen in de verspreiding van het coronavirus en het risico voor een heropflakkering door de heropening van scholen deed mij nadenken over de rol van wetenschappers en het proces van de peerreview.
Uit een mooie recente analyse van 78 publicaties door het Britse Royal College of Paediatrics kunnen we het volgende besluiten: kinderen zijn minder ziek indien ze besmet worden, er is nog geen direct bewijs gevonden van overdracht van kinderen naar volwassenen, en kinderen spelen wellicht geen belangrijk rol in de verspreiding van het virus. Dat betekent natuurlijk niet dat kinderen volwassenen niet kunnen besmetten. Het virus weet niet dat het in de keel van een kind of volwassene zit. Overdracht zal dus zeker gebeuren. Betekent dit dat kleinkinderen hun grootouders kunnen zien? Misschien wel, maar gezien ouderen de meest kwetsbare groep zijn, zou ik hier zeer voorzichtig zijn, tot we meer evidentie hebben van de beperkte rol van jonge kinderen in de overdracht van het virus. De grote onbekende is de rol van asymptomatische kinderen bij de verspreiding van het virus.
Christian Drosten waarschuwde op basis van zijn studie voor een ongelimiteerd heropenen van de scholen, en dat deed veel stof opwaaien. Elke vrijdag hebben wij onze vergadering van het door de EU gefinancierde Recoverproject, waaraan veel Europese experts deelnemen, ook Drosten. Afgelopen vrijdag 1 mei hadden we een zeer geanimeerde en boeiende discussie. We waren erg kritisch voor elkaar, en zo hoort het. We vonden dit een interessante studie (Drosten is een briljant viroloog), maar waren van mening dat hij zijn virologische resultaten te voorbarig en te ongenuanceerd vertaalde naar beleidsconsequenties. We kwamen ook tot de conclusie dat dit artikel beter eerst een peer review had doorstaan.
Versnelde peer review
Wetenschappers schrijven artikels en sturen die naar (liefst) een toptijdschrift. Tijdschriften sturen de artikels naar ‘peers’, dat zijn bij voorkeur topwetenschappers, die met het onderzoek goed vertrouwd zijn. Van hen wordt verwacht dat ze voorstellen om het artikel niet te publiceren, ofwel om het artikel wel te publiceren, meestal onder bepaalde voorwaarden, bijvoorbeeld na bijkomende experimenten of statistische analyses, of met suggesties voor het herschrijven van de conclusies. Toen de sarsCoV2epidemie in januari uitbrak, werd door enkele tijdschriften aanvaard dat wetenschappelijke bevindingen gepubliceerd zouden kunnen worden, zelfs indien die pas later getoetst zouden worden.
Oorspronkelijk was ik daar enthousiast over, maar nu vraag ik mij af of dit wel zo verstandig was. Inmiddels zijn talloze studies gepubliceerd die pas later de peer review zullen doorlopen. Tegelijk werd de peer review van tijdschriften zo kort mogelijk gehouden (soms één tot twee dagen) om snel de resultaten te kunnen publiceren, wat we alleen maar kunnen toejuichen. Maar veel experts verzuipen in het covid19werk en hebben te weinig tijd voor een grondige analyse.
Ondertussen verschenen talloze
artikels die een grote impact hebben op het beleid (bijvoorbeeld over het heropenen van scholen), voor de behandeling van patiënten (bijvoorbeeld met hydroxychloroquine), voor de diagnose van covid19 (bijvoorbeeld over PCRtests), die nooit de peer review zouden hebben doorstaan. Er zijn wetenschappelijke artikels gepubliceerd in toptijdschriften die duidelijk op een slordige wijze werden geanalyseerd door ‘peers’, wellicht door de haast. Er ontstaat verwarring bij politici, journalisten en de bevolking als wij publicaties in toptijdschriften of door toponderzoekers in vraag stellen.
Afgelopen donderdag hebben talloze Europese collega’s die participeren in het Recoverproject vele uren aan de lijn gehangen van journalisten om uit te leggen waarom volgens hen de conclusie van Drostens artikel over de scholen ongegrond is. De afgelopen weken hebben wij voortdurend moeten uitleggen waarom de studies van Didier Raoult over het behandelen van covid19patiënten met hydroxychloroquine en azithromycine wetenschappelijk ondermaats zijn. De afgelopen dagen heb ik veel tijd gestoken in het weerleggen van de bewering dat de PCRtests onbetrouwbaar zijn. We hebben daarover vorige week in het Tijd
schrift voor Geneeskunde een artikel gepubliceerd nadat ik mezelf had verplicht de Chinese studies over de gevoeligheid van PCRtests allemaal zeer grondig te evalueren. Dat heeft me veel tijd gekost, maar was noodzakelijk om een wetenschappelijk gefundeerde conclusie te trekken.
Voortdurend bijsturen
Ik vraag begrip van politici, media en de bevolking voor het werk van wetenschappers. De kennis over dit nieuw virus evolueert met de dag. Wat we vandaag beweren, moeten we misschien morgen in twijfel trekken. Daardoor moeten we voortdurend bijsturen en zitten experts niet altijd op dezelfde lijn. Maar wetenschappers moeten ook voorzichtig zijn wanneer zij hun bevindingen publiceren. Wetenschappers mogen niet verleid worden om bepaalde voorbarige conclusies uit hun studies te trekken om het beleid te beïnvloeden.
Tijdens onze vergadering van het Recoverproject op 1 mei heb ik voorgesteld dat we wetenschappelijke artikels eerst naar elkaar doorsturen voor ze te publiceren. We moeten zeer kritisch voor elkaar blijven en ons voortdurend in vraag durven stellen. Een grondige analyse van de lessen die we uit de pandemie kunnen trekken, dringt zich op. Daarmee zijn we op 1 mei ook gestart binnen het Recoverproject.
Inmiddels moeten wetenschappers zeer duidelijk vermelden dat hun publicatie nog niet werd onderworpen aan een kritische analyse door hun ‘peers’ en politici moeten hun beleid laten sturen door experts die hun advies alleen mogen baseren op wetenschappelijke studies die een grondige peer review hebben ondergaan.
Er zijn artikels gepubliceerd in toptijdschriften die duidelijk op een slordige wijze werden geanalyseerd door ‘peers’, wellicht door de haast