Wat heropenende scholen kunnen leren uit een oud plan
De coronacrisis legde verschillende systeemfouten bloot van onze maatschappij. Heel wat mensen hopen dat dit zal leiden tot een verandering op het vlak van werken, wonen en zorg. Ondertussen zitten we opgescheept met schoolgebouwen. Vaak spiksplinternieuwe constructies die veeleer een blok aan het been zijn dan duurzame plaatsen om kinderen in gezonde omstandigheden te begeleiden in het leven.
Nu we allemaal gedwongen zijn om stil te staan, is het goed om even een oud voorstel van Wim Cuyvers vanonder het stof te halen. Cuyvers bedacht het in 2003 voor een basisschool in Ieper. Het bleef bij een schetsmodel, het is nooit gerealiseerd.
Intussen werkt Cuyvers vanuit een refuge in de Franse Jura als bosbouwer. Op zijn berg Montavoix startte hij een ‘Nouvelle Ecole d’Architecture’.
Dat is niet zomaar een nieuwe architectuurschool, maar zoals je de volgorde van de woorden en de voorzetsels kan wijzigen, evenzeer een school voor nieuwe architectuur. Of een architectuur voor een nieuwe school. Voor Cuyvers is ‘Nouvelle Eco le d’Architecture’ geen vrijblijvend woordenspel, maar een consequent vervolg op zijn schoolontwerp uit 2003.
Het moet gezegd dat Cuyvers’ ontwerp indertijd stug overkwam. Getekend in zwartwit staat het diametraal tegenover de zoetzemerige Disneyesthetiek. Meer zelfs, Cuyvers laat in zijn ontwerp zien dat scholen disciplineringsmachines zijn. Alleen draait hij dat om. Het leraarslokaal ontwierp hij helemaal in glas: niet de kinderen, maar de leerkrachten kunnen worden geobserveerd. Daarnaast schakelde hij de klassen zodanig dat kinderen zich kunnen verstoppen in dode hoeken. Die plekken zijn niet rechtstreeks zichtbaar vanuit de leraarskamer.
Cuyvers ontwierp heel specifieke klaslokalen. Met het oog op een optimale concentratie vatte hij die op als museumzalen. De ruimtes hadden geen ramen, maar wel een rechthoekige dakkoepel die bovenlicht zou binnenlaten. Alleen een voorbijschuivende wolk of een vogel konden voor afleiding zorgen
Interessant voor de postcoronatijden is dat Cuyvers zijn binnenklassen ‘ontdubbelde’ en er overdekte buitenklassen naast plaatste. Die zouden hun nut bewijzen op warme dagen. Nu de scholen weldra heropenen, zouden ze helpen om social distancing te garanderen.
Het leraarslokaal ontwierp Cuyvers helemaal in glas: niet de kinderen, maar de leerkrachten kunnen worden geobserveerd
Cuyvers ziet in een school het publieke gebouw bij uitstek. Zo zag hij de buitenklassen ook als een rustplek langs de oude paadjes van Ieper, waar iedereen kon doordringen om even beschutting te vinden. Niet alleen voor het gure weer, maar vooral tegen de omgevende wereld die alleen uit school lijkt te bestaan. Met de coronacrisis vandaag lijkt de wereld inderdaad meer dan ooit een disciplinerende school.