‘China kan als boetedoening aan iedereen een vaccin leveren’

David Fidler is expert gezondheidsdiplomatie en ‘microbenpolitiek’ bij de Amerikaanse denktank Council on Foreign Relations. Hij ziet hoe geopolitieke afwegingen kruisen met de zoektocht naar een coronavaccin. ‘Gelijk wie de race wint, wint politieke invl

Er zijn meer dan 120 kandidaatcoronavaccins in ontwikkeling, onder meer in China, de VS en Europa. De vraag is niet alleen wanneer een werkend vaccin er komt, maar ook of we dat dan eerlijk zullen verdelen. Tijdens de H1N1varkensgriep in 2009 kochten de VS en andere rijke landen met voorverkoopcontracten zowat alle bestaande vaccincapaciteit op. Toen hen verweten werd de vaccins voor zich te houden, beloofden ze een percentage weg te geven. ‘Maar toen duidelijk werd dat er niet zoveel voorraad was als gedacht, zag je ook de

regeringObama weer aarzelen’, zegt David Fidler, expert gezondheidsdiplomatie bij de Amerikaanse denktank Council on Foreign Relations.

Uiteindelijk werden door productie en distributieproblemen veel minder vaccins verdeeld onder kwetsbare landen dan voorzien. Vaccincoalities getrokken door de WHO, filantropen als Bill Gates en de EU willen nu vermijden dat enkele landen weer alle vaccins oppotten. Zij beloven miljarden om wereldwijd productiecapaciteit te creëren en financieren uiteenlopende kandidaatvaccins in ruil voor eerlijke toegang. ‘Hun redenering is: de productiecapaciteit verdelen, zodat geen enkel land de voorraad in een wurg

greep heeft.’’

Is dat kansrijk? David Fidler:

‘Ik kan me een gunstig scenario inbeelden, als je verschillende veilige en werkzame vaccins hebt die geproduceerd kunnen worden in verschillende delen van de wereld. En als rijke landen als de VS de crisis al enigszins bedwongen hebben met nietfarmaceutische interventies. Maar er moet zoveel goed gaan. Stel dat er straks één goed vaccin is. Afhankelijk van wie de race wint, kan zo’n verspreide productiecapaciteit alsnog irrelevant blijken. Geen coalitie zal een land als de VS of China verhinderen zijn eigen richting te bepalen. Als er een Amerikaans vaccin is en Amerikaanse productiecapaciteit, dan wordt het wellicht America first.’

Ook als Trump niet herverkozen wordt?

‘De regeringTrump volhardt en steekt de middelvinger op naar het multilateralisme. De VS brachten zelfs niemand aan de telefoon toen de EU een beweging voor eerlijke toegang probeerde op te zetten. Maar ook als Joe Biden wint, ben ik niet zeker dat hij iets anders zal kunnen doen.’

Hoe geloofwaardig zijn EUregeringen die zich inspannen voor gelijke toegang?

‘Ook voor rijke landen die nu cheques schrijven, geldt: als hun belastingbetalers betaald hebben voor productie die in hun land gebeurt, zullen ze het leeuwendeel voor zich willen. Ze beloven geld voor eerlijke toegang, maar werken graag op zo’n manier dat het nooit helemaal duidelijk is wanneer het geld komt en wat de voorwaarden zijn. Met het coronavirus zijn er zoveel open vragen. Het risico dat donoren niet over de brug komen, is beduidend.’

Wat als geen enkel Europees land een vaccin heeft?

‘Jullie hebben middelen die de Afrikaanse Unie niet heeft. Jullie kunnen geld samenleggen en de toegang tot een vaccin linken aan andere voorwaarden. Lagere importtarieven voor de VS, bijvoorbeeld. De Afrikaanse Unie is afhankelijk van de beweging voor gelijke toegang.’

Evenwicht

Wat als China als eerste een vaccin heeft?

‘Gelijk wie de race wint, wint politieke invloed. China heeft een kans gemist om te profiteren van de beroerde Amerikaanse respons op de pandemie. Hun eigen pandemiediplomatie leidde tot een backlash, in lijn met wat de rege

‘Als er een Amerikaans vaccin is, dan wordt het allicht snel