Gezonder uit de lockdown
CentraalEuropese landen gingen snel en hard in lockdown. Twee maanden na het begin van de coronauitbraak tellen ze minder doden.
BRUSSEL I Centraal en OostEuropese EUlidstaten zullen in de volgende weken minder gehavend uit hun lockdowns komen dan veel West en ZuidEuropese lidstaten. Landen als Tsjechië, Slovakije en Polen tellen het aantal coronadoden nog steeds niet in duizend, maar wel honderd of zelfs tientallen. Analisten in denktanks, academia en (sociale) media vielen de afgelopen weken over elkaar heen om die gunstige cijfers te duiden. Clichés werden daarbij niet geschuwd, gaande van de vermeende collectieve discipline die ‘postcommunistische’ samenlevingen kenmerkt tot verdachtmakingen dat regeringen de werkelijke statistieken in de doofpot staken. Die beschuldiging wordt zowel tegengesproken door oversterftestatistieken als door grootschalige antilichaamonderzoeken.
Meer doordachte analyses keken onder meer naar verschillen in bevolkingsdichtheid, leeftijdsverdelingen, mobiliteitspatronen en uiteenlopende toevalsfactoren. Studies werden opgestart om na te gaan of een tuberculosevaccin dat toegediend werd in Oostmaar niet in WestEuropa, een rol zou kunnen spelen. Een andere hypothese is dat de vroege beslissing van Slovakije en Tsjechië om het dragen van mondmaskers in de openbare ruimte te verplichten, meespeelde.
Worstcasescenario
Van sommige factoren is onduidelijk of ze überhaupt een rol speelden, van andere in welke mate. Wel is zeker dat de meeste landen van CentraalEuropa na de uitbraak van corona in Italië enkele dagen langer gespaard bleven van oplopende besmettingscijfers dan veel WestEuropese landen, om vervolgens ook sneller en forser te reageren.
Slovakije kondigde op 12 maart, terwijl het nog maar 21 besmettingen geregistreerd had, niet alleen aan zijn scholen, bars en restaurants te sluiten. Ook de grenzen gingen dicht. Tsjechië deed hetzelfde en verbood meteen ook de eigen burgers nog te reizen. Het land telde op dat moment 117 geregistreerde besmettingen en nog geen doden. Ook België kondigde die 12de maart de sluiting van scholen en horeca aan, maar het aantal geregistreerde gevallen lag bij ons dan al op 399 en het dodental stond op drie. Onze grenssluiting kwam er pas op 20 maart. Andere CentraalEuropese regeringen volgden gelijkaardige trajecten als de Tsjechen en Slovaken.
‘In het begin van een crisis weet je gewoon niet wat te doen’, zei politicoloog Ivan Krastev in een webinar georganiseerd door de Europese Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling (EBRD). ‘Als je niet weet wat te doen, doe dan wat anderen doen. Zo niet, zullen je burgers je verantwoordelijk houden. En: ga daarbij uit van het worstcasescenario.’
Paradox
Doorheen de regio waren, in verschillende gradaties, zowel politieke daadkracht zichtbaar als een besef van kwetsbaarheid. ’Een paradox is dat een deel van het succes in Centraal en OostEuropa, volgens mijn Bulgaarse ervaring tenminste, geworteld is in een heel sterk wantrouwen van mensen in de capaciteit van onze gezondheidszorg’, aldus Krastev. Die is in verschillende landen ondergefinancierd en onderbemand. ‘Dan is social distancing van kritiek belang. Je laat eigenlijk zien dat je niet in het ziekenhuis wil eindigen.’
Ook regeringen leken er soms niet gerust op. In Hongarije stuurde de minister van Volksgezondheid ziekenhuispatiënten naar huis om te verzekeren dat de helft van alle ziekenhuisbedden vrij waren voor potentiële covidpatiënten. Media brachten verslag uit over bejaarde patiënten die het leven lieten, kort nadat ze het hospitaal moesten verlaten, zoals een 72jarige patiënt met een beroerte en alzheimer en een 79jarige
‘Je hebt een heel andere capaciteit nodig om uit een lockdown te komen dan om er een af te kondigen’
OLGA LOBLOVA
Experte gezondheidsbeleid
vrouw met chronische longontsteking en een niertumor. Volgens de regering moest uiteindelijk slechts twee procent van de bedden vrijgemaakt worden. Maar, zo berichtte persbureau AFP, sommige experten betwistten dat cijfer en dokters kregen een verbod over de maatregel te praten.
Maskers stikken
‘In Tsjechië werden maskers verplicht, maar de regering zou niet in staat zijn geweest om er genoeg af te leveren voor iedereen’, zegt Olga Loblova, deskundige gezondheidsbeleid aan de Universiteit van Cambridge. Tijdens de coronacrisis verbleef ze in haar thuisstad Praag. ‘Dus begonnen mensen meteen zelf maskers te