Dat wat niet kan

Een roze zee van flamingo’s in de straten en op de pleinen van Mumbai. Coyotes op de Golden Gate Bridge in San Francisco. Grazende herten op een paar kilometer van het Witte Huis. Beren in Bergamo… Het zijn beelden en berichten die we tot voor enkele weken hadden weggehoond. Ondenkbaar.

Grieken en Romeinen bedachten een stijlfiguur om aan te geven dat ze iets ondenkbaar waanden. Onmogelijk. Je reinste verzinsel. Of juist omgekeerd: dat het ongelooflijke dan toch was gebeurd. De voorbeelden komen meestal uit de natuur: ‘Eerder nog zal de Tiber terug naar zijn bron stromen dan dat…’ Of: ‘Eerder nog groeit er zeewier op hoge bergen dan dat mijn liefde voor jou verdwijnt.’ Adynaton, zo heet de stijlfiguur die eigenlijk een vorm van hyperbolisch overdrijven is. Je vindt hem al bij Homerus. ‘Dat wat niet kan’, betekent het woord. Dit is er eentje van de dichter Archilochos, na de totale zonsverduistering van 6 april 648 voor Christus: ‘Van nu af aan is alles denkbaar en mogelijk: / er is geen mens die nog verbaasd opkijkt / als hij dolfijnen ziet buitelen over beboste bergen.’

Of als hij eenbenige flamingo’s ziet pronken in de miljoenenstad Mumbai. Corona brengt mij terug naar adynatontijden. Die zie je ook in beelden tegenwoordig. U heeft ongetwijfeld ook al een variant zien passeren van de cartoon waarin dieren als de nieuwe toeristen ons, mensen, gevangen achter onze lockdownramen, komen begapen en voederen. Een heerlijk adynaton.

Een Romeins adynaton steunde op de ondenkbare gedachte dat het grote Rome ooit zou vallen: eerder nog zal het keizerlijke Rome niet meer bestaan dan dat ik jouw gezicht vergeet, of iets dergelijks. Ondenkbaar dus voor een oude Romein, de val van de Eeuwige Stad. En toch... Het lijkt erop dat ook wij de grenzen van het ondenkbare na corona zullen gaan moeten verleggen. Een leuke oefening voor wie zich nog eens verveelt in zijn of haar kot, of voor wie kinderen aan het werk moet zetten: nieuwe adynata verzinnen voor de coronatijd van tegenwoordig.

Hier en daar een antiek adynaton evoceert een Gouden Tijd of utopische plek, waar olifanten met zebra’s paarden, leeuwen poeslief waren voor mensen, hemelse gerechten plukkensklaar aan bomen hingen en de heerlijkste wijnen van de bomen drupten. Voor wie het even niet ziet zitten: laat je wilde wanen over Gouden Tijden woeden!

Corona brengt mij terug naar adynatontijden