Een nieuwe tussenstop op weg naar Mars Als gewezen techondernemer paste Musk enkele technieken uit de softwareindustrie toe op de ruimtevaart
Sinds het einde van het spaceshuttleprogramma kon de Nasa zelf geen astronauten meer naar ISS sturen
Een kwartier voor de eerste bemande ruimtevlucht van een privébedrijf naar het internationaal ruimtestation ISS gelanceerd zou worden, werd de missie gisteravond afgeblazen: het weer was te slecht op Cape Canaveral. Als het zaterdag wél lukt, heeft Elon Musk een primeur beet. En dat terwijl zijn SpaceX in 2008 op een haar na failliet ging.
BRUSSEL I Het commerciële ruimtevaartbedrijf SpaceX had gisteravond meer dan één mijlpaal in de ruimtevaart kunnen verzetten. Als de missie succesvol verlopen was, zou het de eerste keer geweest zijn dat een privéonderneming een bemand ruimtetuig naar het internationaal ruimtestation ISS gelanceerd had. Voor het eerst in tien jaar zouden weer astronauten vanop Amerikaanse bodem naar de ruimte gestuurd zijn.
Robert Behnken en Douglas Hurley moesten met de Crew Dragon, een ruimtevaartuig dat tot zeven astronauten kan vervoeren, de ruimte ingaan. Dat is de grotere en zwaardere opvolger van de Dragon, een capsule waarmee SpaceX al jaren vracht naar het ISS voert. De ruimtetuigen worden boven op een lanceerraket geplaatst. SpaceX is het geesteskind van Elon Musk. De flamboyante eigenaar van Tesla is ook gepassioneerd door de ruimtevaart. Bij SpaceX is hij vooral een visionaire strateeg en houdt hij zich minder bezig met het operationele management van het bedrijf.
Ruzie met compagnons
Musk stampte SpaceX uit de grond in de zomer van 2001. Hij was toen net 30 jaar geworden en had 180 miljoen dollar op zak. Toch beleefde hij niet de gelukkigste periode van zijn leven. Hij had net de dood van zijn tien maanden oude zoontje moeten verwerken. Bovendien zat hij zonder werk. Zijn medeaandeelhouders bij Paypal hadden hem gedwongen op te stappen als ceo omdat hij het bedrijf te eigenzinnig leidde. Musk besliste daarop de tech scene van San Francisco vaarwel te zeggen en naar Los Angeles te trekken, het ruimtevaartmekka van de VS.
Zeven jaar eerder was Musk in San Francisco het webbedrijf Zip2 gestart. Dat verkocht hij in 1999. Hij richtte daarop X.com op, een online betaalservice. Dat fuseerde met Confinity tot Paypal. Het avontuur eindigde met ruzie, maar zijn aandelen leverden hem wel een spaarboek van 180 miljoen dollar op. Die wilde hij investeren in nieuwe sectoren, zoals zonneenergie en ruimtevaart.
Al tijdens zijn jeugdjaren in Pretoria was Musk geobsedeerd door ruimtevaart. Hij verslond boeken over het onderwerp en experimenteerde met kleine raketten. In Los Angeles kwam hij al snel in contact met de ietwat obscure Mars Society, een club die Mars wil verkennen en koloniseren, met Titanicregisseur James Cameron als bekendste lid. Musk lokte de aandacht van het gezelschap door tien keer de prijs van een ticket voor het jaarlijkse benefietdiner op tafel te leggen. Zijn 5.000 dollar leverde meteen een plaatsje aan de eretafel op, naast Cameron.
Muizen naar Mars
Op dat moment was de Amerikaanse ruimtevaartgemeenschap vooral gefrustreerd. De ambitieuze Apollojaren van de jaren zestig waren al lang achter de rug, het spaceshuttleprogramma liep op zijn einde en kreeg niet meteen opvolging. Het ruimteagentschap Nasa was tot een bureaucratisch instituut verveld. Dat was weinig aantrekkelijk voor ambitieuze ruimteingenieurs. Zij keken gretig uit naar buitenstaanders met veel geld die de sector nieuw leven konden inblazen. Vaak draaide dat uit op ontgoochelingen, waarbij de miljonairs veel geld kwijtraakten, zonder dat er iemand de ruime inging.
De Marsfanaten konden ook Musk charmeren. Hij wilde hen enkele miljoenen toestoppen om enkele muizen de ruimte in te schieten. Initieel richting maan, maar Musk was ambitieuzer. Hij wou de muizen samen met enkele landbouwgewassen onmiddellijk richting Mars sturen. Hij wilde niet zijn hele fortuin inzetten en dus op zoek moest naar betaalbare raketten. Die kon hij alleen in Rusland op de kop tikken, dus vertrok Musk met twee vrienden naar Moskou. Na enkele rondjes onderhandelen bleven de Russen 8 miljoen dollar per raket vragen, wat Musk te veel vond. Hij moest immers ook nog de lancering kunnen betalen.
Startupmentaliteit
Ontgoocheld na de mislukte onderhandelingen vlogen ze terug naar huis. Terwijl zijn vrienden op het vliegtuig in de drank vlogen, klapte Musk zijn laptop open en ging aan het rekenen. Hoeveel zou het kosten om zelf een raket te bouwen? Het bleek veel goedkoper en efficiënter te kunnen, vooral door de toepassingen van technieken uit de softwareindustrie. Het rekenwerk tijdens de terugvlucht vormde de basis voor het opzetten, drie maanden later, van een bedrijf dat zelf raketten zou bouwen. SpaceX was geboren. Het Teslaavontuur zou pas twee jaar later starten.
Zoals wel vaker bij Musk, gaapte er tussen zijn visionaire ideeën en de praktijk een brede kloof vol mislukkingen, miljoenen dollars en veel meer tijd dan verwacht. SpaceX wou al in 2004 een eerste raket lanceren, maar in die eerste jaren kwam het bedrijf vooral in het nieuws met een
reeks ontplofte raketten. Pas in 2007 kon het een raket lanceren die even in de ruimte bleef zweven, maar uiteindelijk toch neerstortte. Een jaar later volgde de eerste geslaagde lancering van een Falcon 1raket met aan boord een satelliet van de Amerikaanse overheid.
SpaceX had ondertussen een contract afgesloten met de Nasa ter waarde van 1,1 miljard dollar, maar dat liep af en het ruimtevaartagentschap leek niet geneigd te hernieuwen. Ook Musks miljoenen waren zo goed als op. Eind 2008 leek zijn droom afgelopen, SpaceX zou het faillissement moeten aanvragen. Pas op 23 december, enkele dagen voor het bankroet, verlengde de Nasa het contract. Van toen af aan ging SpaceX echt van start als een commercieel bedrijf dat satellieten de lucht inschiet. De onderneming groeide snel en werd in 2016 het ruimtevaartbedrijf met de meeste lanceringen per jaar.
Dat SpaceX zich tot een succesvol bedrijf kon ontwikkelen, heeft vooral met de tijdgeest te maken. Musk kon heel wat ( jonge) ruimtevaarttalenten aantrekken die de Nasa en andere ruimtevaartbedrijven als Boeing te weinig dynamisch vonden. Ze lieten zich verleiden door de startupmentaliteit van SpaceX en waren bereid om voor een relatief laag loon extreem veel uren te kloppen. Dankzij die Silicon Valleyaanpak kon SpaceX snel schakelen, ondanks de vele initiële mislukkingen. Volgens Ashlee Vance, journalist bij
Businessweek en auteur van een biografie over Musk, leerde het bedrijf sneller uit zijn fouten dan zijn sectorgenoten.
Maar altijd waren er de extreme eisen van Elon Musk zelf. Een typisch voorbeeld: de recuperatie van de raketten. Musk wou dat die na een vlucht terugkeerden, zonder op te branden in de atmosfeer. Dat leek op het eerste gezicht onmogelijk en leidde tot grappige filmpjes op Youtube. Maar toen het bedrijf de truc eenmaal beet had, moesten Musks concurrenten vooral groen lachen. Dankzij de recuperatie van een deel van zijn raketten kan SpaceX veel goedkoper werken.
SpaceX kon ook rekenen op miljarden van de Amerikaanse belastingbetaler. De Nasa had miljarden veil voor privébedrijven die een deel van zijn werk overnamen, bijvoorbeeld een raket ontwikkelen om astronauten van en naar het ISS te brengen. Dat kon de Nasa niet meer zelf, aangezien het haar spaceshuttleprogramma opgedoekt had. De Amerikanen waren daardoor afhankelijk van de Russen, wat vanuit geopolitiek oogpunt geen prettige gedachte was.
SpaceX wordt overigens veel minder impulsief geleid dan Tesla, waar Musk zelf de plak zwaait. Volgens Vance maakt één vrouw het grote verschil: Gwynne Shotwell, de operationeel directeur bij SpaceX. Als medewerkster van het eerste uur is ze er de rechterhand van Musk, die ook Tesla moet leiden, waar een groot verloop is in het management. Shotwell kan de extreme eisen of nukkigheden van Musk in SpaceX beter opvangen.
Bovendien werken er bij SpaceX veel medewerkers die nog slimmer en meer ervaren zijn dan Musk. Zijn rol blijft er beperkt tot die van visionaire denker, veeleer dan manager. Bovendien is SpaceX niet beursgenoteerd, waardoor minder analisten en aandeelhouders over de schouder van Musk meekijken. Misschien is de grote droom van de nog altijd maar 48jarige Elon Musk toch nog niet zo gek: een bemande vlucht naar Mars.