Corona versnelt gevreesde automatiseringsgolf
Het was een verhit debat enkele jaren terug. Gaan robots ons werk massaal overnemen? Sommige studies voorspelden dat een op de twee jobs door automatisering zou verdwijnen. Massawerkloosheid en ander onheil doemden op. Die studies dateren van zo’n vijf jaar geleden en werden intussen een voor een onderuitgehaald. De conclusie was dat automatisering weliswaar jobs vernietigt, maar dat door een sterke vraag naar allerlei diensten er meer jobs gecreëerd worden dan er verdwijnen. Nog nooit waren in heel wat landen zoveel mensen aan de slag als in februari dit jaar. Meer nog, op de vooravond van de coronapandemie won het idee vooral terrein dat we door de vergrijzing juist een enorm tekort aan arbeidskrachten zouden krijgen.
Maar de coronacrisis brengt volgens een paper van onderzoekers David Autor en Elisabeth Reynolds van het Massachusetts Institute of Technology (MIT) het debat over automatisering terug. De crisis doet bedrijven massaal naar technologie grijpen. Bedrijven met veel administratieve taken schakelden over naar thuis- en digitaal werken. Consumenten – ook ouderen – leerden plotsklaps volop om te
Door de shift naar thuiswerk, zouden veel jobs voor laaggeschoolden in de steden onder druk komen te staan
gaan met online bankieren, videobellen en e-commerce.
Er is meer. Om besmettingsgevaar te vermijden, gingen diensten- en productiebedrijven eveneens sneller automatiseren, of ze overwegen dat nu te doen. Het meest duidelijke voorbeeld zijn de slachthuizen, een broeihaard van besmettingen. De meeste slachthuizen voor varkens of runderen zijn, in tegenstelling tot die voor kippen, nog weinig geautomatiseerd. Arbeiders staan er vaak dicht bij elkaar. Volgens de onderzoekers zullen slachthuizen nu meer automatiseren, om zo het aantal arbeiders en de daarmee gepaard gaande gezondheidsrisico’s in te perken. Ze vermelden ook supermarkten die meer met videobewaking werken in plaats van met fysiek aanwezige bewakers, of ziekenhuizen die aan de balie robots zetten. Scholen zijn massaal overgeschakeld op onlinelessen, waardoor je op termijn in principe ook minder leerkrachten nodig hebt. Tot slot denken de onderzoekers ook dat de shift naar thuiswerk de steden onder druk zal zetten en typische functies voor laaggeschoolden, zoals taxichauffeur, schoonmaker, horecapersoneel … zal bedreigen. Tel alles op, en je krijgt heel wat structureel banenverlies. Zeker voor laaggeschoolden zien de jobvooruitzichten er niet zo goed uit.
Autor en Reynolds zijn toch niet zo pessimistisch. De uitkomst kan inderdaad zijn dat corona inkomensongelijkheid en jobpolarisatie nog meer versterkt. Maar het kan volgens hen ook op een gunstiger scenario uitdraaien, waarbij de arbeidsmarkt door de vergrijzing toch in evenwicht raakt en het lot van de laaggeschoolden beter wordt. De onverwacht snelle goedkeuring van de Care Act in maart in de VS, die in zeer gunstige werkloosheidsuitkeringen voorziet, kan een precedent zijn dat het statuut van laaggeschoolden verbetert. Die gaan misschien van een betere sociale zekerheid en vorming kunnen genieten. Nieuwe technologie kan dan hun productiviteit en vervolgens inkomen verhogen. Maar het kan ook zijn dat de onderzoekers hun wensen iets te veel voor werkelijkheid nemen.